Sida la wada ogsoon yahay qaadku wuxuu leeyahay dhibaatooyin aad iyo aad u fara badan oo aan lagu soo koobin qoraalkaani gaaban,  waddamada sida ba’an qaadka looga cuno waxay kala yihiin Somaliya, Ethopia, Kenya, Yeman , Djabouti iyo kuwa kale.

Wadamadaasi aanu kor ku soo xusnay waa waddamada  sida xad dhaafka ah u isticmaala Qaadka, dadyowga waddamadaasi ku nool isla markaasi na burburiyey dhaqaalihii dalalkaasi. 

Haddaba dadka qaarkiisa waxay aaminsan yihiin in qaadku inuu yahay xaraan, qaarka kale na waxay aaminsan yihiin inuu yahay Xalaal oo la iska cuni karo oo aanay  wax dhibaato ah lahayn oo waqtiga la isku dhaafiyo iyaga oo leh, " waa  quutal Awliyaa” , taasoo ah buhtaan iyo been abuur. Dadka qaarkiis na cunida qaadku waxay u arkaan inuu yahay wax iska caadi ah oo aan waxba u dhimeynin, laakiinse waxay ilowsan yihiin in qaadku u yahay kan burburiya caafimaadka qofka qaadka cun, maxaa yeelay qaadku waa nooc ka mid ah muqadaraadka la yaqaan, waxaana qaadku laga helaa madada la yiraahdo cardinol oo badanaa dhaawac gaarsiisa hab dhiska dareen wadnaha dhex { Central Nerve  System}. Cilmi baadhis la sameeyey in isticmaalka qaadku uu leeyahay saameyn xagga caafimaadka , bulshadda iyo dhaqaalaha:

Caafimaadku: Qaadku waa noocyadda manadooriyaasha ka mid ah, oo  dhibaatooyin u geysata qofka cuna qaadka, wuxuuna dhibaatooyin u geystaa xagga maskaxdda  iyo xagga jidhka.

Dhibaatda uu ku keeno dhanka maskaxda.

·         Hurdo la’aan

·         Madax xanuun

·         Wal wal (stress)

·         Hadal badannaan

·         Isku buuqid (depression )

·         Garaacida wadnaha oo kordha

·         Heer kululka Dhiiga oo kaca

·         Dhig ku furma maskaxada

·      sido kale wuxu sababa curuda  xun ee ay ka mid tahay waliduiyo qar kale oo fara badan.

Cudurada  uu ku keeno jidhka Adamaha.

·         Laab jeex

·     Hunqaac (mantag)

·         Calool xanuun

·         Dhabar xanuun

·         Miisanka oo is dhima

·         amaateed ka oo ka xidhma.

·         Kaadi dhiig

·         Baawasiir

·  Caanaha naaska oo yaraada hooyoyinka cuna qaadka 

Sido kale waxa fara baa,aan inagu haya sigarka

Dhibatada  sigarka.

Sigarku waa balwad aad u xun oo la cadeeystey marka ay noqato naftaada iyo cafimaadkaga iyo xaga dad la dhaqanka iyo xaga dhaqaale sigaarku waxa uu ladagaalamo cafimaadkaga  waayo qafku ma laha difaac adag oo ka difaaca sigaarka iyo qiiqa uu sameeyo sigaarku sidaas darted sitoosa ayuu u warera cafimaadka qoafka isagoo dhibaato u geestaa sambabada qofka,  kadib waxa uu sitoosa u wereraa sambabda adamaa oo naxriis uma galo waayo waa dilaa loo badhedhayo oo uu qofku ogyey hadana waa uu cabayaa sigaarka oo naftiisa uma daneynayo ka dib waxa uu kala kulmayaa mushkalado soo wajahda qofka caba sigaarka dhibaatda cafimaadka.

1.tamardaro                                                                                                                                                                                 2.daal faro badan                                                                                                                                                               3.qufac                                                                                                                                                                                4.cadho badan                                                                                                                                                                                   5.waxa is badala muuqalka qofka

6.sababo xanuun  

7. Ilka qofka oo casada

8. sido kale wuxu samaba cadurka Kansalka.             

Sigaarku waxa kale uu waxa yeelaa dadka lagu ag cabo sida hooyoyinka iyo caruurta waayo ahduu abuuhu cabo  sigaarka waxa la joogta qoyskisa ka dib waxa soo gaadhaya qiiqa ka soo baxa afka iyo sanka  waayo waxa ay ku wada nool yiin guri iyo meel kaliya ka dib caafimaadkoda waxa uu keenaya caafimaad daro. ·         Wixii xun qaadow adiga ayaa iska leh

·         Hurdo la’aan iyo walbahaar ba qaadow adiga ayaa iska leh

·         Guri been oo la dhiso qaadow adiga ayaa iska leh

·         Xalaashaadii in ay kuugu hungowdo qaadow adiga ayaa iska leh

·         Kharaj aan la logeyn meel uu u socodo qaadow adiga ayaa iska leh

·         Baryo badan iyo shaxaad joogta ah na qaadow adiga ayaa iska leh

·         Qurun iyo qasaaro joogta ahna qaadow adiga ayaa iska leh

Gabagabdi, waan kula talin laha dadka isticmala qadka iyo sigarka  in ay ku bararugaan dhibatada qadka iyo sigarka, caafimaad dara u kala kul mayo iyo samaynta  dhaqale ee uu inagu hayo

Si ay nu uu heelo bulsho ka badbada afooyiinka qadka iyo sigarka.