Xidhiidhka Caalamiga Ah Iyo Caqabadaha Is Daba Yaal – W/Q: Cabdiqani C/laahi Maxamuud (Waafi)

0
Saturday December 24, 2016 - 11:31:12 in by Burco Office
  • Visits: 1371
  • (Rating 0.0/5 Stars) Total Votes: 0
  • 0 0
  • Share via Social Media

    Xidhiidhka Caalamiga Ah Iyo Caqabadaha Is Daba Yaal – W/Q: Cabdiqani C/laahi Maxamuud (Waafi)

    Ictiraaf Raadinta Somaliland in lagu murmo Cidda xaq u leh Sida loo Helayo, iyo Halka laga helayo. waa ayaan daro, Sababta oo ah waxa xidhiidhka

    Share on Twitter Share on facebook Share on Digg Share on Stumbleupon Share on Delicious Share on Google Plus

Ictiraaf Raadinta Somaliland in lagu murmo Cidda xaq u leh Sida loo Helayo, iyo Halka laga helayo. waa ayaan daro, Sababta oo ah waxa xidhiidhka caalamiga ah la yidhaa ayaa sidiisaba ah, Sida Ganacsiga Iibsadaha iyo Iibiyuhu u Gorgortamaan, Waxa laba wadan dhex maraa waa Dan uu Dal, Dal kale ka rabo inuu ka fushado, ama kaga xidhan, Taasna haddii Dalka laga dalbanayaa uuna ka dhex arag dan isaga ugu jirta ayaa badanaa dhacda in dalkaa kale aanuu iskuba hawlin fulinteeda, ama aqbalaadeeda, Haddii aanu Jirin Shuruuc caalami ah oo Khasbayaa, ama Dan Xulafeysi oo Uu ka mid yahay Dabada ka riixeyso.
Dib u eeg taariikhda Xulafeysiga Africa iyo Doorkii Dawladii Somaalia
Ka dib heshiiskii ABUJA ee Africa Aayaheeda; si guud oo go,aan qaadasho leh isugu qanciyeen iney qorshe mid ah oo Africa ah u gaadhi lahaayeen sida European union ka oo kale, Waxa ka soo baxay Go,aamo Qoshe Horumarineed oo Boqol sano ahaa oo ku eeg 2063 ka, Balse heerarkii loogu talo galay inuu ka soo gudbo aanay in badan dhaboobin, ilaa hadda oo la marayo 2016 Nus qarni ayaana tagay Qorshihii boqolka sano ahaa. Ka Gudub.
Intaas ka dibna waxa aasaasmay iyaganuna Sideed urur (xulafo) oo loo yaqaan (REC) Regional Economic Community, oo laga abbaaray xagga dhaqaale kobcinta gobolka, oo kala ahaana Sidan:
Ka bilow
1. IGAD, (Inter-govermental Authority on development), balse hore u ahaa halka development ku hadda yahay On Drought ahaa ama soomaali ahaan ( Abaaraha iyo masiibooyinka caamka ah looga hor tagi lahaa, iskuna qanciyeen markii dambe in abaarihii laga gudbeyo ku mashquulkeeda, balse horumar loo baahan yahay. Waa Urur ay wadamadan bariga Africa u aasaasteen Ka hortaga Abaaraha oo hadda ah dhibta ugu culus ee ina soo waajahday Guud ahaan dalkeena Somaliland oo ay u raacdey dadkeena Quudkii oo sii yaraanaya, gaajo iyo haraad (Poverty Water Scarcity and famine)maadaada aynu Caano iyo Hilib ba ka helno xoolaha Masiibadu haleeshay, oo ah Cuntada iyo Cabida inoogu qaalisan.
2. ARAB Maghreb Union, ( isna wadamada carbeed iyo Africa daas waqooyi mideyntooda salka ku hayay sidii ay xidhiidh qoto dheer u samaysan lahaayeen.
3. Bariga Africa waxa kaloo ka aasaasmay East African Community (EAC) Kani raad badan ma leh isagoo Inta ku midoobey Xulafeysiyo ka awood badan midba gaarkiisa ugula jiro.
4. The Common Market for Eastern and Southern Africa (COMESA). Kani wuxuu salka ku hayaa xidhiidhka Ganacsi iyo Ee bariga iyo Koonfurta Africa, oo labaduba xeebaha dhaadheer ee ay leeyihiin daraf-yada ku hayaan America, iyo Asia. Oo hormood u ah Ganacsiga Africa ee xilligan aynu nool nahay.
5. The Community of Sahel- Saharan States (CEN-SAD).
6. The economic Community of west African States (ECOWAS).
7. The Economic Community of central African states (ECCAS).
8. The southern African development community (SADC).
Sanadku markuu ahaa 2001 dii ayaa Africa Shirkeedii Addis ababa waxa kale oo ay Go;aan ku gaadheen in la sameeyo heshiiskan oo uu ka dambeeyey Madaxweyne Thabu Mbeki oo fikirka lahaa, lana sameeyey NEPAD oo ah New partnership for African development,
Ujeedada madaxweynuhuna ay ahayd:
a) heerka Africa marka loo eego aduunka oo u baahan in kor loo qaado.
b) Ka takhalusida gaajada iyo Abaaraha.
c) In qaarada cagta loo saaro Dhabada horumarka.
Aan u soo noqdo Mawduuceyga:
Iibsigu sidiisaba, waa Soo jiidasho (Attraction), Ogeysiin (informing) iyo Ku qancin (Convincing), Sidaas oo kale ayaa Siyaasada Arimaha Dibadduna U baahan tahay, (b)Wargelin oo ah is iibin adoo wargelinaya ama waxaad tahay, waxaad haysato, (T)Soo jiidasho iyo (J) Ku qancin Danaha dalkaaga (National Interest of your Country) . Afkaarta la aqbalay ee la xidhiidha Su;aalaha ah muxuu dal xidhiidh dal kale ula sameeyaa?, muxuu dal xulafo ula noqdaa dalal kale?, muxuu dal ula galaa dalalka kale heshiis Ganacsi? Nidaamkan oo Afkaartiisa lagu soo Ururiyo habka loo yaqaan (Mid range theory) ama ah afkaar koobsanaysa sababta keenta Xidhiidhadan caalamiga ah. Nidaamkan oo sidiisaba aan la wada aqbali Karin amase Dalkan lagu dabaqi Karin, Diinteena Suuban awgeed, haddana wixii macquul ah, sababtoo ahc markaad akhrido waxaad Garowsanaysaa, in Baadariyo Casharadood iyo mad-habo Kiristaan ka dhex buuxaan.
Xidhiidhka waa in loo eegaa, Taariikhda wixii ina soo marey, waana in lagu jaangooyaa, Mustaqbalka Danta qaranka (future national Interest of the State).
Qaran kanna (Somaliland) waa hawsha ugu muhiimsan ee siyaasadeena Xidhiidhka dibadda oo dhawaan dib u eegis lagu sameeyey, lagana wada tashaday dhawaan mucaarid iyo muxaafidba, shirkii wasiir Sacad Ali Shire iclaamiyay Xilligii ugu horeysay ee Wasiir khaarajiga uu noqdey, ka dibna Ka Qabsoomey Maansoor hotel oo Hargeisa ah, ee Khubaradii siyaasada dibadda in badan ka soo shaqaysay ee ay ka mid ahaayeen, DRS Edna Adan, Ambassador Awil, iyo rug cadaayo badan oo kale, kaas oo Farxadna runtii na galisey, hadaanu nahay da;yarta Xiisaha u haysa ka midho-dhalinta Siyaasada Arimaha Dibadda Somaliland.
Waxa Dhawaan La Soo saarey Nuqul cusub oo ah Siyaasada Arimaha Dibadda Somaliland (Somaliland Foreign Policy), Saaxiibkey ayaa ii Soo direy Iyadoo Email ahaana waan akhriyay.
Marka Dimplomaasiyada iyo shaqadeeda la eego waxa qayb ka ah war gelinta xogta aad rabto inaad ku kasbato ama aqoonsi ama kaalmooyin dhali kara oo u dan ah qaranka sida tan abaaraha, oo ay Xisbul mucaaridka xubnaha hadda Nairobi ka joogaa ku sheegeen inay qayb ka tahay socdaalkooda.
Yaa u qaybsan gudbinta Marka diplomacy yada laga hadlayo?
Sida runta ah ma lihin, Danjire inoo fadhiya dal kale oo rasmi ahaan, ama Xafiiska u sareeya dalka uu joogaa ka gudoomay waraaqaha danjire-nimo, sida u caadada ah hawl galka danjiraha, laakiin hab sharci ah oo meeqaam ahaan ka hooseeya heerkaas danjire ee dal la aqoonsan yahay ayay u hawl galaan, oo iyada lafteedu qiimeynteeda iyo qadarinteeda leh.
Xidhiidhkeenu maaha mid ku salaysan Gorgortan siyaasadeed, Mana aha mid ku salaysan, cid iyadu dano ay u baahan yihiin, inaga heli kara, wakhtigii ina cigaal (AHUN) oo aynu Xilligaas haykal dawlad ahaan aynu hooseynay balse Uu madaxweynuhu isku dayi jirey, isagoo khibradiisa siyaasadeed oo kali ah adeegsan jirey balse taag darrida dalkiisu carqallad ku ahayd oo dhisid gudaha ah ku hawlanaa, balse hadda waana mid u baahan in la tijaabiyo mar kale.
Amnigeena Sidee ayaa ugu haboon ee lagu iibin karaa?
Tusaale ahaan: Amniga cidda aan kula gorgortami karnaa waa dalalka inala jaarka ah, ee aynu xuduud wadaagno, dhaqaale, iyo siyaasad ku wajahan dhulka iyo isu socodkaba, kuwaas oo hadda laga yaabo in xidhiidhkeenu yahay hab Realistic ku salaysan, ama habrasho ku jaango’an, ha noqoto dhaqaale ama siyaasad ah. Midda loo baahan yahay inaan isu tusno, inagoo gorgortan keena ku salayneyna Potency bargaining system oo ah inaan ku salayno waxaan rabno inay ictiraaf ama xidhiidh qoto dheerba ha ahaadee dhalin kara dano ay u baahan yihiin, waa dalalka kale’e oo aan dheer nahay ama dalkayagu u sahli karo.
Mararka qaar inaan kala xadno dalalka aan danaha ka leenahay inagoo adeegsanayna Prisoners Dilemma oo ah inaan danaha ka dhexeeya laba dal ee aan ka dhex heli karno danteena oo aan dhex marsano.
si toosa Heshiiskii caalamka ee dalalka iyo xidhiidhkooda, ee lagu ansixiyay viena 1961 kii, waxa ku xusnaa oo ahaa qaraar dalal badan aqbaleen, in badana ka gadaal raaceen; "heshiis iyo kasbasho”, iyadoo ay sabab u tahay dalka aan ka go, ayno oo ah carqalada koowaad ee ina hor taagan, sababtoo ah heshiisna inama dhex yaal, gorgortana waan ognahay halkaan kala taaganahay, dhawrkii jeer ee la is hor fadhiistey, iyaga Somalia-na gobollo ka mid ah ayay inoo aqoonsan yihiin, inana Dal jaar ah.
Caqabada Koowaad:
Dalalka jaarku qayb muhiim ah ayay ka yihiin, Ictiraaf la;aanta Somaliland, si marka loo eego; Danahooda gaarka ah, oo ay u arkaan inaan xilligan u Suuroobeyn haddii dalkani Ictiriaaf hello,
Dhan dhaqaale, dhaqan, iyo Siyaasadeed.
Somali weyn Is jecelna aanay Soo Noqon, Somaliland iyo Somalia oo laba dal oo la aqoonsan yahay na aanay dhicin.
..La Soco Qaybo Kale
Qalinkii Cabdiqani Cabdilaahi Maxamuud (Waafi).
Hargeisa Somaliland
Email: abdiqanione@gmail.com