Jar Ban Ka Lusha Khatara Talla Iga Jaah-Wareerta W/Q Jamac Hillaac)

0
Sunday September 03, 2017 - 14:14:50 in by Hargeysa Office
  • Visits: 1478
  • (Rating 0.0/5 Stars) Total Votes: 0
  • 0 0
  • Share via Social Media

    Jar Ban Ka Lusha Khatara Talla Iga Jaah-Wareerta W/Q Jamac Hillaac)

    Heestan Midhaheeda Waxaa hal-abuuray Abwaanki Weynaa ee Somaliyeed Alle ha u naxariste Cabdi Muxamed Aamiin,waxana ku luqaysay Darwiishadi,abwanadi,jilaagi iyo hoboladi codka macaanyd Alle haw naxariste xildhiban Saado Cali Warsame. Heestan oo calaac

    Share on Twitter Share on facebook Share on Digg Share on Stumbleupon Share on Delicious Share on Google Plus

Heestan Midhaheeda Waxaa hal-abuuray Abwaanki Weynaa ee Somaliyeed Alle ha u naxariste Cabdi Muxamed Aamiin,waxana ku luqaysay Darwiishadi,abwanadi,jilaagi iyo hoboladi codka macaanyd Alle haw naxariste xildhiban Saado Cali Warsame. Heestan oo calaacal ahayd waxa ereyadeedi ka mid aha (Hadan ku jeedi laayon(sheegi laa) awood ban jirin xagaygo afka juuqda gabay).



Abwanka oo heestan midhaheeda curiyey sanadki 1989 wuxu sawir dhab ah ka bixinayey xaladi qalafsanayid ee so food saartay dal weynihi somaliya oo xiligaas cagta saaray jidki bur-burka ( The road to the failure ) . Dadka aqoonta u leh dawladnimada (politicians ) waxay amin san yihin in dawladi dhexe ee somaliya ee u hogaminayey General Maxamed Siyad Bare ay jidka dawld nimada ka leexatay sanadki 1975 waxana dalki somaliya sanadihi u dhaxeeyey 1975 ila 1988 ka dhacay dhacdooyin taariikhda galay (Historical events ) kuwas oo sabab looga dhigo in ay keenen bur-burki dawladnimada somalida waxana ka mid ah kuwan hoos ku xusan:-
1- Sanadki 1977 waxay xukumadi Maxamed Siyad Barre dagaal ku qaaday dalka Itoobiya dagaalkas oo loo arko curiyihi kowad ee sababihi bur-burka.
2- Sanadihi sideetanadka (1980) waxa dalka somaliya ka dhacay dhacdoyin is xigey kuwas oo ay ugu muhim sanayen A- Dil toogasho ah oo lagu fuliyey culumau- diin somaliyeed oo ka hor yimi xukunkii siyad bare
3- B – Waxa shil babuur duleedka muqdisho ku galay General Maxamed Siyaad Bare shilkaas oo dhawac madaxa ah gaadhsiyey, shilkan aya la amin sanyahay in uu saamayn ku yeeshay hogaminti Maxamed siyaad bare oo u muqatay in ay gacanta u gashay dad aan xilkas ahayn kuwaas oo xaaladii jir tey uga si daray. C- Waxa dalka somaliya ka dhacay inqilaabyo milater oo wada fashilmay.
4- Sanadki 1988 waxa dalka debedisa iyo gudihisa ka abuurmay jabhado hubaysan kuwas oo akhirki talada ka tuuray General Maxamed siyaad bare.
Sanadki 1991 waxa lagu dhawaqay madax-bananida Jamhuriyada SomaliLand oo manta 26 labaatan jir satey,waxa dalka so maray afar dawladood iyo afar madaxweyne oo sidan lagu kala xasusto :-
1- Marxum Cabdiraxman Axmed Cali Alle haw naxariiste Abihi xoriyada kuna dhawaqay madax bananida S/land.
2- Marxum Maxamed Xaji Ibrahim Cigaal Alle haw naxariste Aabihi dhismaha haykalka dawladnimo(state hood) iyo Asxaabta siyasada.(political parties)
3- Mudane Dahir Riyaale Kahin Aabihi dimoqradiyada,midayinta shacabka I, ictiraf radintaIyo Maamul Fidinta
4- Sanadki 2010 bishi julay waxa talada dalka la waregay xisbiga kulmye oo u hogaminayey Madaxweynaha maanta Muddane Axmed Maxamed Maxamud Silanyo dadka aqoonta u leh dawladnimad(Government scholars) waxay amin-san-yihin in xukumada kulmiye ay ka baxaday xayndaabka dawladnimo (disorbiting ) waxana mudo xileedki xukumad kulmiye ee 2010 ila 2017 dalka ka dhacy dhacdoyin tarikhda galay kuwas oo kala ah sidatan :- 1- Waxa muddo yar gudahood lumay(lost) hogaminti dalka,tallada iyo xukunka dawlada aya gacanta u galay dad aan la dooran oo aan xikaas ahayn kuwas o ku tagri falay awooda dawlada.
2- Waxa la boobay hantidi ma guurtada ahay ti aan ahayin(fixed and un fixed public assets iyo dhulkii banana ee dawlada sida garomadi diyaradaha,iskuuladi,xeryihi cidamada,guryihi madaxda hayadaha dawlada iyo dhismayal kale oo bixin jirey adegyada bulshada kuwas oo xabag u aha wada jirka iyo wax-wada lahanshaha.
3- Waxa si fool xun loo mamulay dhaqalihi dalka taas oo keentay qimo dhaca shilnka s/land oo aburay sixir barar halakeyey nolosha bulshada.
4- Waxa shaqayn kari wayey(disfunctioning) Distoorki,xeeraki iyo shurucdi dalka kuwas oo ay caqabad ku noqotay xukumada kulmiye kana dhigay Golayaashi qaranka muddo dhaf magac u yaal ah.
5- Waxa sifo sharci daro ah lagu wareejiyey halbowl-layashi dhaqalaha dalka sida Dekeda iyo Garoonka diyaaradaha Ber-bera,waxa kale oo dhawan la filaya in hambada ka so hadhay dhulki banana iyo dhismayashi garonka diyaradaha hargeysa lagu warejiyo dawlada Turkiga,dalalka lagu warejiyey hal bawlayasha dhaqalaha dalka aya ah kuwo ka so horjeeda madaxbananida s/land.
6- Muddo xileedki xukumada kulmiye waxa dalka ka aburmay jabhado hubaysan sida jabhadi Suldan wabar iyo tan khatumo,waxa kale oo dalka ka dhacay shir beeledyo aan hore lo arki jirin lana kowsadey xukumadan.
7- Sanadki 2012 waxa dalka ka dhacay dooroshadi dawladaha hoose taas oo sababi gadhay degenasho laan iyo qalalase siyasadeed
8- Sanadki 2012 waxay xukumadu wada hadal la furtay Dawlada Somaliya kuwas oo karaama tiray madax-bananida s/land kana dhigay magaalooyinka Muqdisho iyo Hargeysa isku furan.
9- Waxa fashilmay ujeedoyinki laga laha Dawladaha hoose taas oo magaloyinka dalka ka dhigtay meel aan lagu noolan Kari.
Si kastaba ha ahate xaalada siyasadeed,dhaqaale,mamuul iyo bulsho ee Dalka ayaa u muqata mid maraysa meel aad u qalafsan marka la barbar Dhigo dawladihi xukumadan kulmiye ka horeeyey. Waxa dalka ku so fool Leh doorashada madaxtoyada s/land taas oo la filayo in ay dalka ka Qabsonto bisha Novenber 2017,doorashadan aya la filaya in ay noqoto ti ugu xamaasada badnayd ee dalka so marta,waxa dalka ka jirta xukumad aan dhex ahayn sido kalana aan awoodi Karin in ay dalka ka qabato doorosho xor iyo xalaal ah,waxa lagu guul-daraystay ujeedooyinki laga laha golayaasha gurtida,wakiilada iyo golayaasha deeganada kuwas oo ku milmay xukumada,waxa bur-buray nidamki isla xisaabtanka(Accountibilty mechaneismes) taas oo sababtay in la musuqo lana waayo malaayin dollar oo lacag ah,taas oo keentay in qabaailku isku dul nooladan(living on clans by clans) waxa tarikhada marki u horeysey dalka ka abuurmay laba dabaqadood(tow classes) oo kala ah mid sare oo dheregtey iyo mid hoose oo bakhtiya dabaqadahan ay ka kooban madaxda sare ee dawlada,ganacsato iyo kooxo wadaddo ah, waxa sare u kacay qabiilka iyo kala qaybsananta shacabka,waxa danta guud ee qaranka laga hor mariyey danaha gaarka ah,waxa hoos u dhacay niyada(sprit) rajeda iyo kalsonida shacabku ay ka qabeen in ay helan xukumad daboosha baahiya hooda asaasiga ah,waxa burburay nolosha bulshada reer guraaga ah kuwas oo curadadoodii iyo cuudkoodi ku wayey halganki dib u xorayinta,waxa dalka so food saartay dhaqalo xumo ka dhigtay nolosha shacabka mid u socota dhinaca fakhriga,waxa dalka ka jira boqolaal dhibato oo isku wada xidhan(packages) kuwas oo ka dhashay sida masuuliyad darada ah ee xukumada kulmiye dalka u maamushay.
Sanadki 1960 waxa la helay gobonimo aan dhiig ku dadan taas oo afar casho gudahod lagu tuuray god dheer marki la garan wayey, sanadki 1991 waxa dib loo helay xoriyadi luntay taas oo ay u god galeen dad ka badan 50,000 oo qof una burbureen boqoll sanno wixi la tabcaday. Hadaba muwadin akhriste wuxu dalku galay xaalad adag oo kala guur ah waxa dalka ka jirta xukumad is wada haysata oo taladeedu ay ka go,do dad aan la dooran,waxa jira jahwareer siyasadeed,dhaqaale iyo mid bulsho oo shacabku xiligan wajahayao waxa meesha ka baxay dhex- ahaanshi waaxaha dawlada,golaha guurtida oo ahan jirey marjac loo noqdo aya noqday mid fashilmay tan iyo marki ay xijaabteen rag waayoo-arag u aha ka gudbinta shacabka xaaladahan oo kale,waxa marki u horeysey doorashadan ku tartamaya saddex musharax oo ilmader ah kuwas oo midna ka kale bun(point)amahin doonin ,dalka wax ka jirta xukumad aan xilkas ahayn taas oo hantidi ummadda,awooda dawlada shaqadi iyo shaqaalahi ugu ololeynaysa xisbiga kulmiya taasoo meesha ka saraysa Doorosho xor iyo xalaal ah,wuxu xifiltan adagi u dhaxeeya xisbiyada Mucaridka ah ee waddani ucid oo dhinac ah iyo xisbi muxafidka kulmiye oo Dhinac ah,kaas oo ka masuula dhibaatada taala, dalka kama jiraan ururo Bulsho(strong civil societies) iyo ururo dhexe (middle classes)kuwaas oo Dhex unoqon kara xaalada dalka ka jirta ,wuxu shacabaka s/land ka Werwer san yahay in maanta dalku ka so hadhi doono xukumada Kulmiye,sido kale beesha caalmka iyo wadamada jaarka ah aya qaba Werwer la mid ah kan shacabka,si kastaba ha ahaate muwadain sideed u Aragta xaaladan dalka soo food saartay ma u muuqata mid ay inaga Gudbin karaan xukumada kulmiye iyo hogaankeedu,xaalada dalku jihade Ayay qaadi doonta laba bilood ka dib,xaalada dalku ma ku la muuqata Jar ban ka lusha khatar ah talla iga jah-wareertay

Wa Billahi Tawfiiq By: jamac hilaac.

Related image

 

 

 

Image result for gacanka cadmeed