Xukuumada Somaliland Oo Wali Xakamayn Karila Sicir Bararka Iyo Bulshada Somaliland Oo Ka Dhur Sugaysa Madaxweyne Muuse.
0 - Visits: 565
-
- Share
Sanadkii ina dhaafay 2017, dhexdiisa ayaa qiimah shilling ka Somlailand hoos udhacay boqol kiiba afartan iyo shan(45%) muddo lix bilood oo kaliya, una dhaxaysay Febraayo ilaa Ogosto, halka dollar($1) ayaa qiimihiisu kor uga kacay, 7000 Sl sh gaadhayna 10,200Sl sh.
Suaasha is waydinta mudan ayaa ahayd lixda bilood maxaa dalka iyo dadka ku soo kordhay.?
Qaybtii kobad waxaynu kaga hadalnay, laba qodob oo kala ahaa Ganacsiga taban ee dalku kujiro iyo baankii dhexe oo hawlgab noqday. Waxaynu maantana wax ka odhanaynaa:
1)Dollar isticmaalka dalka (dollarization).
Inaga oo soo koobayna, lacagta Somaliland shillingku waa astaanta labaad ee qaranka marka laga yimaado calanka oo ah astaanta kobaad. Iyada oo
la dhiiri galinayo isticmaalka lacagta dalk aya xeerka baanka dhexe(Lr54) golaha baarlamanku ansixiyay 2012,qodobka 42, farqadiisa 1 aad iyo 2 aad, waxay dhigaysaa in lacagta wadanka ee Somalilandl shilling ay dawladu sibuuxda u isticmaasho, haday tahay bixinta mushaharada shaqaalah, kharashaadka dawladu ay gasho ama cashuuraha ay dalwadu urursanayso iyo wixii adeegyo ah ee ay dadka u samayso dawladu, sida adeegyada dekeddaha iyo madaarada iyo wixii lamida. Xeer kani, sidoo kale waxa uu dawlada iyo qarankaba farayaa in wax kasta lagu qiimeeyo, lagu saleeyo laguna sheego shilling Somaliland. Haddaba shacabka Somaliland inay dollar ka aad u isticmaalaan, waxna ku iibiyan, kuna iibsadaan, kuna qiimeeyaan dhamaan ganacsigooda waynu ognahay. Lakin waxaynu wax ka taaban doona dawladda iyo dollar isticmaalkeeda oo anay dadku badi ka warqabin.
Wasaarada maaliyadu waxay utafa xaydatay inay lacag dollar ah suuqa ka urursato, sidoo kale waxay samaysatay xiisaabaat lacagta adag ee dollar ka ay ku kaydsato, baanka dhexe na ka madax banana. Lacagaha ay wasaaradu dollar($)ku qabato waxa kamida:
1- Wasarada maliyadu waxay ku qaadataa cashuurta diiwan galinta, ama kala wareejinta hantida, sida baabuurta lakala iibsaday dollar($).
2- Wasarada malaiyadu lacagta liisanada ganacsiga oo dhan waxay ku qaadataa dollar($).
3- Wasarada maliyadu cashuurta mushaharada shaqaalaha(payroll tax) aan dawliga ahayn waxay ku qaadataa dollar($).
4- Wasarada maliyadu waxay ku iibisaa passport ka Somaliland lacagta dollar ($).
5- Wasaarada Maaliyadu waxay lacagta adag dollar ka ku qaadataa adeegyada madaarka Hargeisa, ee ay u adeegto shirkada duulimaad yada.
6- Wasaarada maliyadu waxay dollar ku qaadataa adeega dekkeda Berbera qaybta marine ka ee ay dawladu maamusho.
7- Wasaarad Maliyadu waxay dolar ku iibisaa wixii hanti dawladu leedahay ee la iibinayo.
8- Wasaarada Maaliyadu waxay ku cashuurta macdanta(dhagaxanta qaaliga) dollar($).
9- Wasarada Maaliyadu waxay ku qaadataa kirada dhulka shidalka laga baadhayo dollar($).
10- Wasaarada Maaliyadu Kirada haamaha shidalka waxay ku qaadataa dollar($).
11- Wasarada Maliyadu waxay ku iibisa fiisooyinka iyo degenaansha dalka Dollar($).
12- Wasarada Maliyadu waxay ka qaada ardayda foom foor ka iyo aydhadh ka, marka ay imtixaanka u fadhiisanayaan, lacag dollar($).
13- Wasarada Maliyadu waxay la wareegtay lacagaha laga qaadi jiray dadk madaarada kasoo dega oo dollar ahayd, waxanay kala wareegtay baanka dhexe.
14- Wasaarada maaliyadu buuga tacriifadda cashuuraha, ee yaala kastam kasta, wuxu ku qiimaysan yahay lacagta dollar ka maraykanka($). Arintanina waxay baalmarsantay xeerka baanka dhexe ee Somaliland.
15- Dhamaan kharashaadka waawayn ay dawladdu gasho waxay ku bixisaa dollar($).
16- Gunooyinka shaqaalaha Wasarada duulista waxa lagu bixiyaa dollar($).
17- Gunooyinka shaqaalaha wasaaradda caddaalada waxa lagu bixiyaa dollar($).
18- Gunooyinka Shaqaalaha wasaradda macdanta waxa lagu bixiyaa dollar($).
Intani waa tusaale ku tusinaya, sida balaadhan ee dawladdu ugu heelantahay isticmaalka lacagta qalaad ee dollarka. Sidoo kale waxa xusid mudan safaaradaha wadamada aynu jaarka nahay laftoodu way ka xanaaqan lacagta Somaliland shilling, waanay kula yaabayaan haddad ula tagto. Tusaale ahan, Safaaradda Ethiopia ku leedahay Hargeisa, waxay adeega dal kugalka(visa) shacabka Somaliland kaga qaadataa lacagta dollar ka($). Maxanse ula yaabi!!.
Wasaaradaha dawladdu dhamantood waxay ku leeyihiin baananka ganacsiga, gaar ahaan Dahabshil bank , xiisaabaat lacagta adag ay dhigtaan, wixii lacag Somaliland shilling ah oo kaliya ayay baanka dhexe dhigtaan. Xataa shaxaadka wasaaradaha qaarkood dollar ayay ku bixiyaan!!!.
Sidoo kale, dawlada hoose lafteedu lacago badan oo isugu jiraa cashuuro iyo adeegyo ay muwaadiniinta uqabato, waxay ku qaataan lacagta adag ee dollar($) ka. Waxana kamida:
1- Diiwangalinta hantida ma guurtada ee guryaha dhismayaasha, waa dollar($).
2- Jeexida dhismayaasha cusub ee bilowga ah, waxa lagu qaadaa dollar($).
3- Kirooyin ka dhismayaasha dawlada hoose maamusha, sida sariiibadaha iyo xero hadhuudha, waxa lagu qaadaa dollar($)
4- Lacagta adeega xashiish guridda waxaa lagu qaadaa dollar($).
Wax yaabaha aan xasuusto intii aanu daraasada wadnay, ayaa waxa ka mida. Goob khasnad dalwadeeda ayaanu soo galnay, waxanu waydiinay sarkaal fadhiyay goobta inuu gaadhi kala wareejin tiisa noo sameeyo , lacagta cashuurtana naga qabto oo waliba lacagta wadanka nagaga qabto Sl shilling. Lakin wuu naga diiday waxanu ku sababeeyay inay lacag badan oo culus noqonayso meel uu dhigana aanu uhayn!! Sidoo kale amar lagu siiyay in uu dollar kaliya dadka ka qaado!!. Lacagta dawladii lahayd diiday, tidhina waa xashiish oo meel uma hayno yaa qaadanaya ee qiimo u yeelaya? .Ma ganacsatada….! adba..
Waxa iswaydiin mudan, wasaarada maaliyadu ama dawladu dollar ma ubaahantay? Haa way ubaahan kartaa, tusaale ahaan hadii wafdi qaran ay dibadda u baxayaan lacag adag ayay ubaahan yihiin, Baanka dhexe ayaanay ka qaadan karaan wixii lacag adag($) ay ubaahan yihiin. Sabab ay wasaaradi dollar suuqa ka ga urursataa ma jirto, ama ay xiisaabaat dhigaal oo dollar ah kaga furato baananka ganacsiga. Dawladda iyo dollarka cidda udhaxaysa waa baanka dhexe.
Sababta kaliya ee laysku raacsan yahay, waxay sheegaysa in lacagta adag ee wasaaradaha dawladdu ku kaydsanayaan baananka ganacsiga, si wayn u fudaydiso musuqa iyo xatooyadda hantida qaranka.
Lasoco qaybta 3aad……….
Xukuumada Somaliland Oo Wali Xakamayn Karila Sicir Bararka Iyo Bulshada Somaliland Oo Ka Dhur Sugaysa Madaxweyne Muuse.
Xukuumada Somaliland Oo Wali Xakamayn Karila Sicir Bararka Iyo Bulshada Somaliland Oo Ka Dhur Sugaysa Madaxweyne Muuse.