Madaxweynaha deegaanka Tigreega ee dalka Itoobiya Dr Debretsion Gabra-Mikael ayaa sheegay wadahadal si qarsoodi ah loola yeesho TPLF inuusan xal u noqoneyn khilaafka siyaasadeed ee u dhaxeeya dowladda dhexe iyo deegaanka Tigreega, balse loo baahan yahay kulan wadatashi oo heer qaran ah in la qabto.

Madaxweynaha deegaanka wuxuu hadalkaasi sheegay xilli uu magaalada Maqale uu kula kulmay hoggaanka diimaha iyo hoggaamiye dhaqameed u kala dabqaadaya dowlad deegaanka Tigreega iyo Dowladda dhexe oo uu soo kala dhexgalay khilaaf siyaasadeed oo xooggan.

Warkan oo aan ka soo xigannay xafiiska isgaarsiinta deegaanka Tigreega ayaa sheegaya iney odayaasha labada dhinac u kala dabqaadaya ay ku baaqeen iney si degdeg ah labada dhinac wadahadallo ay khilaafka taagan xal ugu raadinayaan ay billaabaan, maadaamaa uu khilaafka cidna dan u ahayn.

Guddoomiyaha xisbiga TPLF ahna madaxweynaha deegaanka Tigreega Dr Debretsion Gabra-Mikael oo amuurtan ka hadlay wuxuu sheegay iney wadahadal si qarsoodi ah ama si gaar ah loola yeesho Deegaanka Tigreega inuu xal noqoneyn.

Balse loo baahan yahay qaybaha kala duwan ee ay quseyso khilaafka siyaasadeed ee dalka Itoobiya ka taagan laga qayb geliyo.

"Haddii loo baahan yahay in la qabto kulan siyaasadda oo kagu wadahadlo waa in kulankaasi lagu casuumo dhammaan xisbiyada siyaasadeed ee dalka Itoobiya ka jira, balse ma aqbaleyno wadahadal gaar ah oo lala yeesho dowlad deegaanka Tigreega ama xisbiga deegaankaasi hoggaamiya ee TPLF wax micna ahna ma yeelaneyso" ayuu yiri.

"Balse wadahadal in ugu dambeynti lagu fikiro waa wax wanaagsan, hasa yeeshee haddii ay jirto cid daneyneyso khilaafka siyaasadeed ee dalka ka taagan in xal laga gaaro waa iney u fahmaan khilaafka inuu u dhaxeeyo qowmiyadaha iyo shucuubta Itoobiya iyo Xisbi loo dhisay si dastuurka ka hor imaadsan, mana ah khilaafka in loo arko mid ku kooban Deegaanka Tigreega" ayuu yiri.

"Odayaasha iyo hoggaanka diimaha iney khilaaf dagaal horseeda ay ka hor tagaan aad ayey u wanaagsan tahay, balse waxay waanadaasi ku habboon tahay dowladda dhexe ee iclaamisay iney dagaal ku qaadeyso deegaan si dastuurka waafaqsan ugu dhawaaqay inuu qabsanayo doorasho u gaar ah" ayuu yiri madaxweynaha deegaanka Tigreega Dr Debretsion Gabra-Mikael.

Xubin sare oo ka soo jeeda deegaada Tigreega oo iska casilay xila uu ka hayey dowladda dhexe

Lahaanshaha sawirkaHOUSE OF FEDERETION

Afhayeenka golaha Federeeshiinka ee dalka Itoobiya Khayriya Ibrahim ayaa sheegtay si ka baxsan dastuurka dowlad kelitalis ah oo dhismeyso maadamaa ay dooneyn iney garab u noqoto, iney rabitaankeeda xilki afhayennimo ee ay haysay ay uga tagtay.

Khayriya oo ka hadashay xilka guddoomiyenimo iney ka tagto waxa ku kallifay: "Koox kelitalis ah oo malinwalba dastuurka dalka ku xadgudbeysa inaan la sii shaqeeyo diyaar uma ihi", ayey tiri.

"Dowladda talada dalka Itoobiya hadda hayso waxay isku dayeysaa iney qodobbada dastuurka ay isku laaqdo si ay u kororsato mudda xileedkeeda."

"Si ka baxsan dastuurka oo aan horay looga baran dalka Itoobiya ayey isku dayayaan in qodobbada dastuurka loo macneeyo ama wax looga beddelo."

• Itoobiya oo taariikh cusub dhigtay

"Arrimahaasi oo dhan oo ay dowladda waddo oo khalad ah, haddana mas'uuliyiinta rabitaanka dowladda ka horyimaadda waxay maalin walba la kulmaan hanjabaado joogta ah" ayey tiri.

Lahaanshaha sawirkaHOUSE OF FEDERETION

"Markaan noqonayey afhayeenka golaha Federeeshiinka ee Jamhuuriyadda Dimuqraadiga Federaalka Itoobiya waxaan ballan qaaday inaan dastuurka ixtiraamo isla-markaana aan ka shaqeeyo sidiI loo ixtiraami lahaa, marka dastuurka in lagu xadgudbo oo aan dowlad kelitalis ah oo dhismeyso aan garab u noqdo ma doonayo, sidaana ay xilka uga tagtay" ayey tiri.

• Itoobiya oo "fashilisay weerarro ay al-shabaab qorsheysay"

Khayriya Ibrahim oo muddo laba sana ah soo ahayd guddoomiyaha aqlka sare ee dalka Itoobiya oo ka hadashay sababha ku kalliftay iney xilka ay haysay iska casisho, ayaa sheegtay talaabbada ay dowladda hadda jirto ku dhaqaaqday ay tahay mid ku xadgudbaysa awoodda xukun ee ay leeyihiin shucuubta iyo qowmiyadaha dalka Itoobiya.

Lahaanshaha sawirkaHOUSE OF FEDERETION

BBC oo iskudayday iney aqalka sare ka xaqiijiso xil katagista guddoomiyaha aqalka sare wuxuu goluhu sheegay inuu arrintaasi waxba kala socon.

Ku xigeenka xiriirka dadweynaha ee aqalka sare Gabruu G/sillaase wuxuu BBC u sheegay inuu ka warhaynin xil katagista guddoomiyaha.

• Wax ka ogow awoodaha milateri ee Masar iyo Itoobiya

Mr Gabruu wuxuu sheegay inuu warbaahinta kala duwan uu ka maqlay xil katagista guddoomiyaha golaha, balse weli xafiiska golaha wax codsi ama xog ah iney soo gaarin.

Khayriya Ibrahim oo gudoomiye ka ahayd aqalka sare ee dalka Itoobiya ee loo yaqaanno golaha Federeeshiinka ayaa waxay ka tirsan tahay xisbiga talada deegaanka Tigreega haya ee TPLF iyada oo ka mid xubnaha guddiga fuulinta xisbigaasi.

Iscasilaadda Guddoomiyaha aqalka sare ee dalka Itobiya Khayriya Ibrahim ayaa ku soo beegmaya xilli ay xildhibaannada ka soo jeeda deegaanka Tigreega ee ka tirsan aqalka hoose ee dalka Itoobiya ay shaly su'aalo kulul weydiiyeen ra'isal wasaare Dr Abiy Axmed ayna ku eedeeyeen iney dowladdiisa ay shacabka Tigreega gacan bidixeyso.

Muxuu salka ku hayaa khilaafka u dhaxeeya Tigreega iyo Xukumadda Abiy Axmed?

Tani iyo inta uu dalka Itoobiya majaraha u qabtay Abiy Axmed waxaa soo taagneyd khilaaf siyaasadeed oo u dhaxeeyey isaga iyo Mas'uuliyiinta sare ee deegaanka Tigreega iyo xisbiga talada deegaankaasi haya ee TPLF.

TPLF waa xisbi ay leeyihiin qowmiyadda Tigreeda oo ka mid afarta xisbi ee ku bahoobay xisbiga PP oo horay loo odhan jiray EPRDF, waxaana TPLF lagu xusuustaa iney talada dalka Itoobiya ay soo hayeen ku dhawaad 26 sano, hogaamiyaha xisbiga TPLF wuxuu ahaa Ra'isal wasaarihi hore ee dalka Itoobiya ee geeriyooday Meles Zeenaawii.

Lahaanshaha sawirkaEPRDF OFFICIAL

Khilaafka isbeddelka ka dhashay

Xisbiga Tigreega iyo TPLF wuxuu soo billaabay marki Ra'isal wasaaraha ka soo jeeda ee qowmiyadda Tigreega loo doortay guddoomiyenimada xisbiga EPRDF uuna noqday Ra'isal wasaaraha Itoobiya Abiy Axmed.

Abiy Axmed marki xilka loo dhaariyey tallaabbooyinka ugu horreeyey ee uu qaaday waxaa ka mid ahaa inuu macabiista siyaasadeed uu sii daayo, cadaadiska shacabka lagu hayey la joojiyo, mucaaradka gudaha iyo dibadda ka dhaqdhaqaaqayey oo uu cafis u fidiyey kaddibna uu heshiis la galay iyo siyaasadda dalka inuu furfuro.

Tallaabbooyinkaasi oo dhan ayey ka biya diideen xisbiga iyo deegaanka tigreega intaba sababahan soo socdo awgood:

• - Heshiiska Eritrea uu la galay oo lagu soo afjaray colaaddii mudddada dheer u dhaxeysay Itoobiya iyo Eritrea ay u arkaan iney qowmiyadda Tigreega ku tahay halis siyaasadeed maadaamaa ay colaadda Addis Ababa iyo Asmara ay iyagu abuureen.
• - Xisbiyada siyaasadeed qaar oo ay u arkaan iney yihiin argagaxiso oo ay mudneen in heshiis lala galo.
• - Sii deynta macabiista siyaasadeed oo ay u arkeen iney madaxdi Tigreega ee siyaasiyiintaasi badankood gacantooda ku xiray iney colaad u abuureyso iwm.

Mideynta Xisbiyada dalka

Abiy Axmed tallaabbooyinka siyaasadeed oo uu ku dhaqaaqay waxaa ka mid ahaa xisbiga talada dalka Itoobiya hayey ee EPRDF oo ku koobnaa qowmiyadaha afarta qowmiyadeed ee Oromada, Amxaarada, Tigreega iyo Shucuubta Koonfureed inuu ballaadhiyo oo uu ka dhigo xisbi qaran oo ay qowmiyadaha dalka oo dhan ay iskadhex arkaan.

Wuxuuna diyaariyey nidaam siyaasadeed oo suuragelin kara qowmiyadaha Soomaalida, Cafarta, Gaambbeella, Beni-shaangul iyo Harari ay ku biiraan xisbiga cusub ee heer qaran ee PP.

• Itoobiya ma u bisishahay inay dumar hoggaamiyaan?
• Itoobiya: Calanka waa la beddeli karaa haddii raalli laga wada yahay

Xisbiga Tigreegana wuxuu tallaabbadaasi uu ku tilmaamay mid ka hor imaneyso mabaadiidi aasaasiga ee u yiillay xisbiga hoggaamiya dalka Itoobiya mideynta xisbiyadana ay ka horimaneyso nidaamka Federaaliga.

Abiy Axmed oo aan u joojinin diidmada ka yimid xisbiga TPLF wuxuu meel mariyey mideynta 9 xisbi ee ka arrimineysay 9-ka deegaan ee dalka Itoobiya oo ay Soomaalidu ka mid tahay.

Lahaanshaha sawirkaEPRDF

Doorashada xilliga ay qabsoomeyso

Xisbiga TPLF ee Tigreega waxay diideen dib u dhigista doorashada guud ee ka dhici lahayd dalka Itoobiya. Wuxuuna xisbigu uu maamulka deegaanka Tigreega ay iisu diyaariyaan iney qabsadaan doorasha u gaar ah oo ay sugin xilliga ay qabsoomeyso doorashada dalka intiisa kale ka dhaceyso.

Guddiga doorashooyinka qaranka ee dalka Itoobiya oo ka jawaabay hadalka ka soo yeeray TPLF waxay sheegeen sida uu dhigayo dastuurka dalka iyo sharciga guddiga doorashada lagu aasaasaya inuu deegaan uu iskii doorasho u qabsan karin.

• Ismaamul Tobnaad oo la filayo inuu ku soo biiro Itoobiya
• Itoobiya: Dayax gacmeedka aan sameeysaneyno gabagabo ayuu marayaa

Abiy Axmed oo ka jawaabay mowqifka xisbiga TPLF uu iska taagay doorashada wuxuu sheegay "deegaan inuu doorasha gaar ah uu qabsan karin, ciddi sidaa sameysana ay dowladdu ka qaadeyso tallaabbo kasta oo ay kaga hortageyso dhaqdhaqaqyada dastuurka dalka ka horimanaya."

"Si ka baxsan dastuurka dalka Itoobiya u yaallo dhaqdhaqaaq kasta oo ka hormarinayo ay tahay khalad aad u weyn ayna xadgudub ku tahay shuruucda dalka iyo kan caalamka intaba."