Waxaad tahay kala badhka aabahaa iyo hooyadaa – waxaadna ka hidaysatay dhaman DNA-da labadaada waalid haday ahaato samayska jidka iyo muuqaalkaba sida :

indhaha, wejiga, midabka jidka iyo joogaba. Sidoo kale xaga maskaxda, caqliga, garaadka iyo dabeecadaba waxaad ka hidaysataa waalidkaa taasoo saamaysa shakhsiyadaada – Tusaale ahaan haddii laba waalid oo caqli badan ay dhalaan ilme waxa la filan karaa inuu noqdo mid cabqari ah oo garaadkiisu sareeyo, haddiise laba garaadkoodu hooseyo ilme dhalaan waxay u badantahay in ilmuhu isna aanu waxba dhaamayn amaba ka sii hooseeyo. Waa sababta loogu maahmaaho "Tufaaxa wanaagsan geedka wanaagsan ayaa laga gurtaa”. Dabcan haa oo waalidka wanaagsana waxaa ka abuurma ubad wanaagsan dhanka garaadka, muuqaalka iyo dhaqankaba. Adna sidoo kale waxaad saamayn ku yeelan caruurta aad dhalaysid, waa adiga iyo qofka nolosha kula wadaaga’e. Waxaase ay tahay inaad ogsoonaatid ood aamintid in Alle Isagu leeyahay xukunkeeda.

 

 

Waxaan inta badan maqalnaa iyadoo la dhaho qofkii gaadha 40 sano inuu dhalo caruur mudakir ah oo garaad badan. Da’daas ayaa ah marka qofka maskaxdiisu noqoto mid qaangaadha sidaas darteedna uu wakhtigaas hidasidayaashiisu tahay mid dhaxalsiisaysa ilmaha markuu dhashao inuu noqdo mudakar ama caaqil ah.

 

 

Mar hadii labada waalid saameeyaan ugu yaraan kala badh ilmaha muuqaalka iyo dhanka caqliga garaadka/fahamka, xifdiga iyo xusuusta, xalinta khilaafka iyo hal abuurnimadaba waxa iyana badhka kale ka timaadaa bii’ada ama deegaanta uu ilmuhu ku barbaaro sida waxbarashada, dadka uu ku dhex barbaaro iyo duruufaha dhaqaale, barbaarintiisa, dhaqanka iyo fursadaha ama caqabadaha nololeed ee ku xeeran.

 

 

Hagaag. Haddii duruufta kugu xeeran iyo caqabaduhu badanyihiin kama dhigna inaanad wax badan maskaxdaada kaabi karin balse la legdanka nolosha iyo duruufaha ayaa carin karta maskaxda taasood u heli kartid u adkaysi iyo maaraynteedaba caqabadahaas taasoo kaa dhigaysa qof yeesha awood lagu xaliyo khilaafaadka iyo ta hal abuurnimada maskax ahaaneed – tan waxaa tusaale kuugu filan Steve Jobs oo abuuray shirkada Apple, noloshiisana yaraantii ku xeernayd caqabao badan oo nololeed balse u bedelay dhagxaanta dahab. Waana sababta aadan isaga dhaadhicin in duruuftu tahay caqabada nolosha balse fursad u aragtid. Sidoo kale hadaad hesho waxbarasho wanaagsan, deegaan ku saacidaya ama fursado badan hesho sida barbaarin wanaagsan, dhiirigelin nololeed, akhlaaq iyo iyo dad ku dayasho mudan – dabcan maxsuulku aad buu u fiicnaan.

 

 

Haddaba kaalin intee le’eg ayaynu inagu ku leenahay wax ka bedelida muuqaalka maskax ahaaneed ee ubadkeena, maxayse tahay inaynu samayno si aynu u helno ubad qurux badan maskax ahaan iy caqliba? Hagaag, jawaabta oo kooban waa qadarka iyo doorashada qofka aad nolosha la wadaagi rabtid in Alle ubad dhexdiina ka beero. Waa halka Somaalidu ka tiraahdo "wiilkaaga waxaad u hiilin kartaa markaad hooyadii dooranaysid” sidoo kale inantuna waxay wiilkeeda maa gabadheeda u hiilin kartaa markay aabohood dooranayso. Qofkaad dooranayso waa inuu yahay qof maskaxda, quluubka, ruuxda iyo jidkaba ka qurux badan. Waa inaad sawirataa sawirka ilmaha aad rabtid in Alle ku siiyo ka dibna sawirkiaas ku doorataa qofkaaga adoo eegaya dhanka fikirka, akhlaaqda, diinta, dabeecada, garashada, imaanka iyo dadnimadaba – dabcan inta badan quruxda waxaan u naqaan waxa indhaheenu qabtan, qaabdhismeedka jidheed ee shaqsiga kale iyo cuudka ay haystaan mase aha.

 

 

Alle kor ahaaye ayaa Quraankiisa kariimka inoogu sheegay inaynu nahay khaliifadii dhulka. Markaa waa muhiim inaynu ilaalino tayada iyo nooca ubadka inaga beermaya inay noqdaan kuwo hanan kara masuuliyadaas inagoo ka fekerayna siday u ekeen doonaan intaysan dhalanba!

Qadarku waa tiir ka mid ah imaanka. Waana inaynu aaminsano. Dedaalka ayaan inagu leenahay iyo isku dayga wanaagsan. Tusaale ahaan waxaad jeclaysatay inaad dhasho ilme ku fiican xisaabaadka. Weli ma fekertay inaad saamayn ku yeelan kartid ilmaha intuusan dhalan inuu maskax ahaan u carbisnaado xisaabta? Aan bal eegno qaabkan in kastoo cilmiyan aan la xaqiijin balse waa musawir qurxoon. Wakhti ka hor, qiyaastii bil ama in kabadanba intuusan ilmuhu calool gelin haddii aabaha iyo hooyada wax badan wakhtigooda ku bixiyaan ama isku mashquuliyaan ka shaqaynta iyo ku foognaanta cilmiga xisaabta amaba ay yihiin dad ka shaqeeya goobo xisaabeed sida bangiyada waxa maskaxdooda aad u firficoon qaybta khusaysa waaqiciga, xisaabaadka xiligaasna waxay suurtagalnimadeedu badan tahay in hidasadohooda ay ugudbinayaan ilmaha caloosha gala hide u saaxiib ah xisaabta ama ilme si dabiiciyan ah xisaabta ugu fiican. Marka ilmahaasi dhasho haddii yaraantiisa lagu lagu barbaariyo agab xisaabeed uuna helo waxbarasho la taxaluqda cilmiga xisaabta waxaa ay aad ugu badantahay in uu noqon karo qof xisaabta looga daba fadhiisto – sidoo kale ayaad dhankaad jeceshahayna ugu dadaali karta. Haddii lamaanuhu is aroostaan ka dibna tuntaan, ku bixyaan wakhtigooda waxyaalahaas, ilmaha u calool gala markuu dhashoba lala hor fadhiisto shaashadhaha telisfiyoonada dabcan maxsuulkaas uma badna inuu noqdo mid fiican.

Jacaylka ay wadaagaan lamaanuhu ayaa saamayn weyn ku leh ilmaha intuusan dhalan. Haddii hooyadu hesho jacayl iyo deganaansho xiliga ilmahu uurka ku jiro waxa jidhkeedu sii daynayaa dheecaamo taasoo taasoo ilmaha ka dhigi mid xasiloon markuu dhaso – ogsoonow in xitaa marka hooyadu dhoolacadayso in ilmuhuna isla dhoola cadaynayo – tan waxa lagu ogaaday cilmi baadhis la sameeyey! Sidoo kale cadhada iyo murugada hooyada ayaa u gudubta ilmaha. Si’ tan looga taxadiro waxay noqon in lamaanuhu isu hibeeyaan kalgacal dhexdooda, lana siiyo hooyada taageerada shucuur ahaaneed ay u baahantahay markasta maxsuulkeeduna kuma koobnaan jacaylka dhexdiina balse wuxuu usii gudbi ilmaha. Waa halka Somaalidu ka tiraahdo "awlaad jacayl udgoonkaad ka garataa”

Si aad hadaba u hesho ubad u qurxoon maskax, qalbi, ruux iyo jidh ahaanba waxaa ugu horaysa xulashada lamaanahaaga, hab dhaqanka noloshiina iyo barbaarinta ubadka oo mid kasta leedahay hab maamuskeeda u gaarka iyo waajib kaa saaranba shakhsi ahaan.

Wa bilaahi tawfiiq.

Abdinasser Ahmed H. Adam Afqallooc

afgobaad@hotmail.com

https://www.facebook.com/sanaag