Goob waxbarasho ayaa la igu daray. Waxay ahayd meel dugsi ah. Waxaa la igu yidhi "school" ayaa lagugu darrayaa. Iskuulkaa la sheegayo magac ahaan ayaan u jeclaa, laakiin ...

tacliin iyo wax ka korodhsi umaan jeclayn. Maxaan jeclaadaa aqoontan iyo wax dhigashadaba maba aqoon, hami iyo kalgacal aan u hayaa ha dambeeyee. Malcaamada subaxkasta la ii kallihinayo ee aan saacadaha badan soo dhex fadhiyayo ayaan khaati ka taagnaa.

Macallinka usha ku haysta gacantiisa arxanka darran, naxariistna laga dhaariyey ayaa wax dhigasho, qalin iyo buugba i nacsiiyey. Sidaas annagoo waxbarasho col u ah ayaa dugsigan maadiga ahi ku soo biiray noloshaydii iyo naftaydii cayaarta iyo cayaayirku uga qiimaha badnaa cuntada iyo hurdada. Galaaska koowaad markii aan dhex fadhiistay waxaa la igu yidhi "Uulo” ayaa tahay.

Maalintaa wixii ka dambaysay waxaan u socday kor, waxaana la igu lahaa hadda waxaa tahay "Class Two, Class Three, Class Four”, ilaa aan ka soo gaadhay fasalka 8aad oo isna la odhan jiray "Grade Eight, Standard Eight ama Level Eight”. Annagu curdin ayaanu ahayn si walba iyo dhan walba. Saqiir bilaa dambi ah oo aan dunida waxba kala socon ayaanu ahayn. Dabcan macallimiinta ayaa magacyadaa wax noogu sheegay oo magacyadaa na xafidsiiyey. Marmar iyo dhif ayay ka soo fakan jireen kalmaddo af somaali ah, sida: fasalka toddobaad, saddexaad, afraad, shanaad iwm.

 

Maalinta aanan ilaa hadda illaabini waxay ahayd, maalin uu macallin annagoo ciiddaa ka badan oo qaylo iyo botoris ku jirna, uu nagu yidhi "Ma wanankii ayaad ahaydeen?”. Qiyaastii wuxuu u jeeda "Ma fasaladii koowaad ayaad ahaydeen?”. Anigu wanka waxaan u aqaanay kan adhiga lagu daro ama sumalka Idaha saarta. Maadaama oo aannu shaadhad cad wada xidhnayn timaha madaxayaguna madoobaayeen, wuxuunbaa Alla iiga dhigay inaanu dhammaantayo nahay (siiba inamada) sumalo soo koray ama baraar laba jir ah.

 

Dugsigii sare markaanu nimi halkii uunbay ka sii socotay. Waxaanu wax ku baran jirnay qolal loo kala bixiyey "Form One, Form Two, Form Three”. Waxaan xiise qayral macquul ah u qabay markaan arko arday dhigata ama aan maqlo magaca "Form Four”. Xiisaha iyo jacaylkani ma ahayn mid waxbarasho iyo aad heer sare gaadhid ku yimi, wuxuu se ahaa kalgacal aan u qabay kalmaddan qalaad ee "Form Four”. Akhriste waxan aan sheegayo oo dhan igala mid ayaa tahay, haddaadan igaba sii darnayn, oo aadan hayn waayo aragnnimo kuu gaara. Markaas ayay i gashay oo igu beerantay in afka ingiriisigu ka karaamo, sharaf, haybad, qiimo iyo qaayo waynyey kaygan ducufka ah ee iska liita. Qofka af ingiriisi ku hadlaya si fiican ayaan u dhagaysan jiray uguna raaxaysan jiray xataa haddii aanan fahmayn. Waxa lagu hadlayaa dahab ayuu ahaa ka ku hadlayaana kii dahabka haystay ayuu ii ahaa. Haddaanay sidaa ahayn oo afka shisheeye kayga ka gobsnayn, muxuu macallinkaygu anigoon wali baran "B T J”, uu iigu lahaa ma wanankii ayaa tihiin? Carruurtu waa warqad cad, warqad cadna wixii lagu qoro ayuunbaa loogu yimaadaa, wixii macallimiintaydu igu qoreen ayuunbaa anigana igu qornaa. Ficilkiisa iyo siduu luuqada shisheeye ugu xaragoonayay ayaan wax kasta ka bartay. Kaaga darane inuu qalqaldo ama uu jajabiyo ceeb ayay ku ahayd oo waa lagu qosli jiray, sidaa darteed wuxuu galin jiray tamar iyo tacab badan si uu ugu hadlo sida ugu wanaagsan. Wuxuu ahaa tusaale cad oo markhaati ma doon ah. Markaan arko isagoo sidaa ugu hadlayana waxaan ku hamiyi jiray goormaad sidaasoo kale adna ugu wadhwadhan doontaa bahasha?.
Macallinka, kaligii kuma koobnayn masiibadani, ee gurigaan ka soo tooso, suuqaan dhex maraayo, magaaladaan ku noolay, ummaddaan la dhaqanay iyo guud ahaan waddankuba wuu kala sinaa. Haddaadan wax kaleba aqoonin oo aad afar xabboo ingiriisi ah kaga qabax siin karto si tolmoon ayaa laguu dhagaysanayaa, dadka wax la wayddiiyana waad ugu horaysaa. Aniga markaa, in afkayga Hooyo ii soo uro, oo aan kaba qashaafo mararka qaar, oo aanan hoodh ku qoysan, ma eedbaan ku leeyey? Haddii Illaahay laga baqaayo jawaabto waa MAYA oo qalalan!
Reerkiina ama beesha aad ka soo jeedo waad jeceshay, naf iyo maal, af iyo adin, iyo wax waloo kaleba waad ku furanaysaa ama ku difaacaysaa. Waayo laakiin? Sababtoo ah tan iyo maalintii ilkaha sare kuu soo baxeen wuxuunbaad maqlaysay wanaaga iyo ammaanta reerkiina, dad ayaana habeen iyo maalin u heelanaa. Waligaa miyaad maqashay ceeb yar, intay doontaba ha leekaatee, oo qof reerkiina ahi kaaga sheegay beeshiina? Miyaa waligaa lagugu yidhi reerkeenu wax iskama celiyo, ama baribaa laga adkaaday? Ama waxba ma haystaan oo waa foqoro? Xaasha! Haba sheegin. Waxaa iyaduna jirta ummad aad iska necebtay oo aad ka hadaarto. Waxaa laga yaabbaa, waligaa inaanay waxba kugumay samayn. Haddana ma arki kartid. Tollow maxaad kula colowday? Mooyi, malaha jinkaagaa iska neceb. Maya, jinkaagu ma necbee waa lagu nacsiiyey. Maadaamoo aydaan isku hayb ahayn, qaar ka mid ah reer tolkaa ayuunbaa ummaddaa iska maagi jiray oo xumaantooda ka sheekeyn jiray habeen iyo maalin, adiguna nacaybkaas ayuunbaa iska kaa galay. Sidaasbaad reerkiina ugu faantaa reeraha kalena soo hadal qaadkooda ugu cadhootaa. Marka laguu sheego wanaag ay leeyihiin reer aan kiina ahayn, dulin, injir iyo dukhaan ayaa sidaa kuu xula oo kuu dhex yaaca. Balaayo iyo baas aanad arkayn ayaa ku farafareeya oo ku xantaxanteeya ilaa aad damacdo inaad xoqdo meel aan gacantu gaadhayn.
Ciil maan qabeen haddii maalin uun la i galin lahaa qabyaalad noocaas oo kale ah, oo la i odhan lahaa afkaagu waa kan dunida ugu hodansan, qanisan, qaalisan, uguna gobsan. Adiga miyaa lagugu yidhi waxaa iyo wax u dhaw toonna? Iminka ayaan is wayddiiyey su’aalo soo daahay daahay daahay oo caga jiid igu soo gaadhay. Dabadeed waxaan baraarugay goor xeedho iyo fandhaal kala dheceen oo meeshiiba lagu kala tagay. Inta af soomaaliga tol la’aantu haysay ee uu ahaa oo kaliya erayo la isku af garto oo aan manfac kale loo adeegsan ayaa luuqadaha, afafka, iyo xadaaradah kalena haysteen ehel, qaraabo iyo asxaab gar iyo gardarraba hiil la garab taagan. Anigoo cadho iyo ciil la gadhoodhsan ayaa rajo yari ii iftiintay. Dabadeed waxaan xasuustay in Naxariis badanuhu (SW) xarrimay quusta, is dhiibista iyo in naxariistiisa laga quusto. Hadda dhanka wanaagsan ayuu u socdaa af soomaaligu. Maalinkasta waxaa u soo baxa intaasoo dhalin yaro ah oo qora suugaan, sheekooyin, murti iyo xataa buugaag. Waa rag iyo dumar dhalad ah oo ilmaadeernnimo isku kaashaday. Waxaa i gashay yididiilo, dhiirranaan iyo ruuxda oo raggannimo soo yeelanaysa. Luuqada soomaaligu maanta waxay samaynaysaaa kobac qabyo ku ladhantay. Waa bar bilaw wanaagsan, waana meesha luuqad kastaa ka bilaabanto ama waa xaalad ay soo wada mareen dhammaan afafka la horumariyey. Cidkasta oo af soomaaliga wax ku soo kordhisa ama u qabata, Alle ayaan ugu baryayaa bashbash iyo badhaadhe. Illaahbaa i badbaadiyee marbaan is dhiibi gaadhay.

Khadar Cabdi Cabdillaahi (Faraskacad)
Fiyeena, Ustari.
Khdarcc98@hotmail.com