Siyaasada waxaa lagu macneeyay mecnoyaal badan oo isku dhow dhow, Laakiin waxa la isku waafaqsan yahay siyaasadu inay tahay Maamul iyo Hogaan.

Maamulkaa iyo Hogaankaa hadii la wanaajiyo, siyaasadu waxay noqoneeysaa mid wanaagsan, hadii uu maamulku xumaadana waxa la odhanayaa siyaasadii la isticmaalay waa mid xun.

Hadaba hadaan usoo noqdo mowduuca sababta dadka intooda badan ay u arkan in siyaasadu tahay been iyo khiyaano.

Runtii wax aan u arkaa inay bilaabatay 1918-kii dagaalkii koowaad ee dunida kadib sida ku cad buugaagta la yidhaahdo (Khatarta Yuhuuda) (Borotakoolka Madaxda Yuhuuda) oo ah buugag ay qoreen niman yuhuud ah waxay ku tilmaameen siyaasadu inay tahay Been iyo Shirqool lagula socdo dadka la hogaaminayo.

Hadaan inyar faahfaahiyo buuga dambe (Borotakoolka Madaxda Yuhuuda) waxaa la sheegaa inuu yahay buug ay qoreen qubaro yuhuud ah oo ku shiray dalka ingiriiska waxaanay ku qoreen luqadooda (Cibriga ee Yuhuuda) waxaa lagu turjumay luuqadaha{ english carebi iyo faransiis} ujeedooyinka ay ka lahaayeen waxa ay aheyd siday dunida u qabsan lahaayeen, iyo sidii ay uheli lahaayeen dowlad israel iyagoo dunida qaxooti ku ahaa xiligaas waxa lasheegaa yuhuuda inay ku caan baxday xasadka iyo Khiyaanada iyo beenta taas oo sababtay in dunida laga naco.

Tusaale: Dalka Ingiriisku wuxu soo saaray sharci lagaga saarayo dalkaasi yuhuudi degeneeyd sanadkii 1290-kii, Dalka Faransiiskana sanadkii 1394-tii ayuu sidoo kale soo saaray sharci lagaga saarayo yuhuuda dalkaa, sidoo kale Dalka Jarmalka ayaa isagana saaray 1519-kii, Waxa ku dayday Dalka Isbeyn iyo Ruushka oo iyagana saaray yuhuuda 1727-dii.

Sidaan wada ognahay xiligii Hitler uu xukumayay Dalka Jarmalka wuxuu dil ku xukumay oo u xasuuqay yuhuud gaareysa Tobaneeyo Kun. taas oo ku tuseeysa necbaashaha halku gaadhay.

Arintaasi waxa sababay markii ay wadamada kiristanka ah ay ogaadeen qiyaanada yuhuuda iyo shirqooladooda.

Tan kale waxaa jirta necbaashaha kiristanku ay necebyihiin yuhuuda, waa caqiido ay aaminsanyihiin Kiristanku inay yuhuudu yihiin kuwii nebi Ciise diley, markaa waxay doonaan inay ka aar goostaan, inkastoo siyaasada maanta ay isbedeshay ama ay Kiristanku ilooween cadaawadii hore ee yuhuuda.

Tan kale wuxuu sheegaa qoraaga [W.Rosier] ee Faransiiska ah buugiisa (Taariikhda Iswezerland) (Histoir Dela suize) sanadihii 1347-1351-kii yuhuudu waxay sumeeyeen(sun ku dareen) Ceelashii ay ka cabi jireen Wadamada Kiristanku ay ku noolaayeen (Yurub) dabadeetana dad faro badan ayaa udhintay suntaa darteed, arintaas ayaa sababtay cadaawada ay uqaadeen yuhuuda iyado wixii wakhtigaas ka dambeeyayna ay yuhuudu usoo guureen dhulalkii muslimiintu ay ku noolaayeen, waxay la kulmeen soodhoweyn bani-aadamnimo, waxaanay dhulalka muslimiinta ka heleen nolol xuquuq iyo xoriyad ay diintooda ku haystaan, arintaasi waxay keentay inay ku fekaraan inay qabsadaan dhulalka carabta, hadaanay soo dhaweeynta helin damacaa ma ay yeesheen.

Yuhuudu waxay ku sheegeen buugii (Boroto-Kolaadka) siyaasadu inay tahay Beenta iyo Boro-bogaan in dadka loogu sheekeyo, shicaarka iyo astaanta ay ku qoranayaan mowqif-kooga siyaasiga ah waa (Xoriyad, Sinaan, Cadaalad iyo Walaalnimo) hoostana waxa laga wadayaa shirqoolo.

Dariiqa ugu wanaagsan bay leeyihiin xukunka waa Dikteytarnimo,(keligii taliye) Sharka iyo Xumaantana waxay yidhaahdeen waa wadada keliya ee wax lagu xukumi karo ,waxa kale oo ay yidhaahdeen (Qofka doonaya inu wax xukumo waa inu ka shaqeeyo sidu dadka ukala qeybin lahaa) waa siyaasada( qeybiyoo xukun).

Waxa kale oo ay yidhaahdeen (Qofka runta sheega iyo qofka oo qof ilaahay ku xidhan noqdo waa labo arimood oo wanaagsan laakiin markey siyaasad noqoto waa labo arimood oo aan loo baahneyn).

Waxa kale oo ay yidhaahdeen (Xaqu waa Quwad iyo Awood inaad leedahay, hadii kale Qof aan Awood laheyn xaq maleh).

Awoodaana waxay uyaqaanaan yuhuudu dahabka iyo lacagta iyo awooda Meleteri waana tan kaliya ee ay aaminsanyihiin iney wax ku maquunin karaan.

Waxa kale oo ay ku yidhaahdeen buugaa (Borotakoolka) "Ujeedada la doonayo waxaa loo mari karaa wado kasta oo suurta gal ah, mana jiraan bay yidhaahdeen wado xaaraan ah”.

Sidaa daraadeed baa yuhuudu uyihiin dadka caalamka fasa haadiyay ee baray Laaluushka iyo Ribada iyo Waxkasta oo xaaraan ah iyagu waa u xalaal si ay u gaaraan danahooga faasidka ah.

Waxaa kale oo ay yidhaahdeen "Sharku waa wadada keliya ee lagu gaadhi karo waxa wanaagsan”, waxa wanaagsana waxay uyaqaanaan danahooga.

Arimahaas oo dhan waa arimaha aan filayo dadku inay shaki iyo walaac ka muujiyaan markey siyaasad ama siyaasi ay maqlaan laakiin sida sharciga islaamku yahay siyaasadu waa Maamul iyo Hogaan umada ugu shaqeeynayo si daacad ah, hadii uu masuuliyadaa si xaq ah uu uguto alle agtiisa wanaag iyo janno ayuu ka helayaa hadii uu Gudan waayana ciqaab iyo xisaab adag baa utaal.

Wabillaahi Towfiiq

W/Q: Ustaad Asad Muuse Kibaar

Tell: 063-4453653

Email: asadmuuse03@hotmail.com