Waxaa taliye cusub loo magacaabay ciidamada kumaandoosta Danab ee Soomaaliya, ka dib markii xilka laga qaaday talihii hore, Ismaaciil Cabdimaalik.

Taliyaha cusub ee Danab, Gaashaanle Axmed Cabdullaahi Nuur (Beer yare), wuxuu horay u ahaa taliye ku xigeenka Danab, marna waxa uu horay usoo noqday taliyaha saadka ee ciidamada Danab.

Maxay yihiin ciidamada Danab?

Danab waa kumaandooskii ugu horraysay ee Soomaaliya ay yeelato tan iyo markii ay burburtay dowladii dhexe ee dalka, sannadkii 1991.

Dowladda Mareykanka ayaa bishii Oktoobar ee sannadkii 2013-kii bilowday tababarka ciidamada Danab, waxaana xilligaas lagu bilaabay hurin 105 askari ahayd.

Sida saraakiil dowladda ah laga soo xigtay ay sheegeen, ujeeddada loo sameeyay ciidanka ee xilligaas waxay ahayd in la hirgeliyo ciidan isku dhafan oo kumaandoos ah, waxaana lagu asaasay saldhigga ciidamada cirka ee Belidogle ee degmada Wanlwaweyn ee gobolka Shabeelaha Hoose.

Ciidamadii ugu horreeyay ee Danab waxay tababarka dhameysteen sannadkii 2014-kii.

"Waa ciidanka loogu baahi badan yahay in dalka uu yeesho, sababtoo ah dagaalka aan ku jirno oo ah ku dhufoo ka dhaqaaq ama waxa Soomaalida u taqaano dagaal jabhadeed; Danab kaalinta ay ka qaadan karto waxaa weeye in ay yihiin ciidan tababar heer sare leh, awoodna u leh in ay baacsadaan Al-Shabaab, wiiqaanna awooddooda," ayuu yiri Jeneraal Bariise oo horay usoo noqday taliye ku xigeenka ciidanka milateriga ee dowladda Federaalka.

Sida ay BBC Somali u sheegeen saraakiil Danab ka mid ahayd, askeriga ku biiraya ciidanka Danab, waxaa la marsiiyaa baaritaan qoto-dheer oo lagu ogaanayo shakhsiyaddiisa, gaar ahaan in uu horay usoo noqday ciidan, in uu dembi soo galay iyo inkale, in uu mar uun ka mid noqday kooxaha Islaamiyiinta ah, in uu ku lug lahaa xadgudub dhanka xuquuqda aadanaha ah iyo waxyaabo kale oo lagu hubinayo askariga tayadiisa.

Kumaandooska Danab waxaa saldhigga Balidogle ku tababara ciidamada Mareykanka ee ku sugan goobtaas, kana tirsan taliska ciidamada Mareykanka ee Africa.

Sidoo kale saraakiisha kumandoosta Danab, gaar ahaan kuwa hogaamiya dagaalka ayaa lagu soo tababaraa dalal dibadda ah oo Mareykanka uu ka mid yahay, halkaas oo ay ku soo qaataan tababarro dheeraad ah oo la xiriira hoggaaminta ciidanka xilliyada dagaalka.

Sida ay BBC u sheegeen saraakiil hore uga tirsanayd Danab; saraakiisha hoggaamisa ciidankan ayaa marka hore lagu tababaraa mac-hadka barashada luuqadda ee Defence Language Institute (DLI) ee gobolka Texas ee dalka Mareykanka, halkaas oo ay ku soo qaataan aqoon durugsan oo dhanka luuqadda ingiriiska ah.

Saraakiil hore uga tirsanaa ciidanka Danab, aqoon durugsanna u leh arrimaha ciidamadaas ayaa BBC-da u sheegay in Danab ay ka kooban yihiin guuto afar urur ah.

Taliska ciidamada Danab ee uu tababaray Mareykanka ayaa ku sugan saldhigga Balidogle ee gobolka Shabeelaha Hoose oo xarun u ah taliska ciidamadaas. Askarta halkaas ku sugan waxaa tiradoodu lagu qiyaasay 600.

Sidoo kale magaalooyinka Galkacyo iyo Kismaayo waxaa ku sugan min hal urur, waxaana hadda Jowhar laga hirgelinayaa urur kale oo ka hawgeli doona deegaannada Hirshabeele. Urur walba oo Danab ah waxaa uu ka kooban yahay boqol askari, sida saraakiishaas ay sheegeen.

Maxay tahay shaqadooda?

Si ka duwan ciidamada kale ee militariga Dowladda Federaalka, gaar ahaan kumaandooska Gorogor, Danab waxay howshoodu tahay dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab, waxaana mar walba la arkaa iyagoo hawlgalo ka fulinaya goobaha ay ku sugan yihiin dagaalamayaasha ururka xiriirka la leh Al-Qaacida ee Soomaaliya ku sugan.

Ujeedada ciidanka ayaa ah burburinta xarumaha ururka Al Shabaab ee tababarka ay ku qaataan. Waxaa u dheer tababar gaar ah oo ay ka mid tahay in diyaaradaha laga boodo; in jid gooyooyin ay dhigan karaan; iyo in ay fullin karaan hawlgal qorsheysan.

Inta badan ma ahan ciidan hal meel loogu yimaado marka laga soo tago halka ay saldhigyada ku leeyihiin, waana ciidan guur-guura, weerarna qaada.

Tirada guud ee ciidamada Danab ee Mareykanka uu u tababaray Soomaaliya ayaa lagu qiyaasaa in ay gaarayso 800 oo askari.

Ciidamada kale ee aan Danab ahayn ayuu Janaraal Bariise sheegay inay wanaagsan tahay in siyaasadooda tababarka lagu daro tababar gaar ah oo lamid ah kan ay qaataan ciidanka Danab.

Ciidamadan waa kuwo si dhaw ula shaqeeya ciidamada Mareykanka ee ku sugan Soomaaliya, waxayna sidoo kale ka qeyb qaataan weerarrda qorsheysan ee loo adeegsado diyaaradaha qumaatiga u kaca iyo duqeymaha Mareykanka uu ka fulliyo gudaha Soomaaliya.

Dowladda Mareykanka ayaa horay u sheegtay in tababarka ciidanka Danab ay sii wadi doonto ilaa iyo shan sano oo dambe.

Ciidamadan ayey khubarada qaar aaminsan yihiin in markii hore ujeeddo kale loo sameeyay.

Cabdisalaam Guuleeed, oo horay usoo noqday taliye ku xigeenkii hey'adda nabadsugidda Soomaaliya ee NISA ayaa yiri: "Danab inkastoo ay ka mid yihiin ciidamada xoogga dalka Soomaaliyeed, haddana waxaa aas aasay Mareykanka, gaar ahaan AFRICOM, ujeedka ugu weyn ee ay ka lahaayeen wuxuu ahaa difaacidda danahooda Iyo isku ilaalinta xarumaha ay Soomaaliya ka deggan yihiin".

Wuxuu intaa ku daray: "Kadib waxay fahmeen in looga faa'iideysan karo waxyaabo badan, sidaasna waxaa lagu ballaariyey tirada ciidankaas iyo waajibaadkooda."

"Waxay fuliyeen Boqollaal howlgal oo isugu jiray kuwo ay ku wehliyeen ciidamada Mareykanka iyo kuwa ay keligood ku ahaayeen".

Xukuumadda Ankara ayaa sidoo kale Soomaaliya u tababarta ciidamo kumaandoos ah, kuwaas oo dad badan ay ku khaldaan ciidamada Danab.

Saraakiil militari hore ah waxay BBC-da u sheegeen in ciidanka dowladda Turkiga ay tababarto ay yihiin kumaandoos lagu magacaabo Gorgor, balse aanay ahayn Danab. Kuwa Mareykanka uu tababaro oo keliya ayaa loogu yeeraa Danab.

Yaa gacanta ku haya ciidanka Danab?

Ciidanka Danab waxay si toos ah u hoos tagaan Wasaaradda Gaashaandhigga ee dowladda Soomaaliya, waxayna si gaar ah ula shaqeeyaan ciidamada Mareykanka ee jooga Soomaaliya.

Hubka ay hesytaan waxaa siiya dowladda Mareykanka, waxaana sidoo kale mushaarkooda bixiya Wasaaradda Difaaca ee Mareykanka, inkastoo khubaro arrimaha militariga ku xeel dheer oo aan la hadalnay ay aaminsan yihiin in dowladda Federaalka ay wax ku biiriso daryeelkooda.

Wasaaradda difaaca ee Mareykanka ayaa ciidankan siisay tababar militeri oo ka sarreeya kan ay qaataan askarta caadiga ah, haddii ay ahaan lahayd xagga jir-dhiska, u fikirka xeeladda dagaalka, isticmaalka hubka kala duwan, farsamada dagaalka, fulinta hawgallada xilliyada habeenkii, sancada, furfuridda miinada, fulinta hawlo gaar ah - sida in guriyo loo dhaco ama diyaarad ay ka daataan- hawgal gaar ahna soo fuliyaan.

Ciiidamo la mid ah Danab ayuu Mareykanka u dhisay dalalka Afrika ee ay ka jiraan kooxaha Islaamiyiinta sida Nigeria, Mali, Cameroon iyo kuwo kale balse Jeneraal Bariise oo horay usoo noqday taliye ku xigeenkii hore ee ciidamada militeriga ee Soomaaliya wuxuu sheegayaa in Mareykanka uu aaminsan yahay waxtarka ciidanka Danab.

"Taliyaha ciidamada Mareykanka ee Afrika, AFRIKOM, Jeneraal Townsend, waxaa uu hadda kahor inoo sheegay in 'ciidamo lamid ah Danab ay u tababareen dalal badan oo Afrikaan ah balse kuwa Soomaalida ay yihiin kuwa ugu wanaagsan ee dhanka tababarka, kartida, geesinimada iyo xirfadda dagaalka'," ayuu yiri Jeneraal Bariise.

Walow aanay jirin caqabado rasmi ah oo heysta ciidankan, mushaarkooduna ay bixiso dowladda Mareykanka, Dowladda Federaalkana ay wax ku biiriso, haddana saraakiishii horay uga soo shaqeysay waxay aaminsan yihiin inay jirto xasilooni darri dhanka hoggaanka ciidankan ah.

"Markii aan ka tagayay ciidanka, tirada guud ee askarta waxay aheyd 1,070 balse maanta waxay marayaan 800 oo askari oo tiradoodu way yaraatay, taasina waxaa ugu wacan xasilooni darrida ciidanka ee dhanka hogaanka. Ciidanka hogaankiisa in la siyaasadeeyo ma ahan, sababtoo waxay wiiqeysaa awooddooda iyo korriinka tiradooda," sidaas waxaa BBC-da u sheegay korneyl Axmed Danab oo soo noqday taliyaha ciidamada Danab.

Axmed oo ahaa taliyihii ugu mudada dheeraa ee soo mara Danab ayaa intaas raaciyay in wax wanaagsan ay tahay in taliska cususb ee hadda ee ciidanka Danab aanan meel kale laga keenin balse laga soo dhex saaray isla ciidanka dhexdiisa.

Magaca Danab muxuu yahay, maxaase loogu bixiyay?

Ma ahan markii ugu horeysay oo ciidanka sita magacan laga asaaso Soomaaliya, waxay ahaayeen ciidii kumaandooska ee jiray xilligii dowladii militariga ee Maxamed Siyaad Barre, balse waxay burbureen kaddib markii ay dhacday dowladdii dhexe. Ciidanka ayaa xilligaas lagu magacaabi jiray Danab.

Taliye Axmed Danab ayaa BBC-da u sheegay in sababta ciidankan markiisi horeba loogu bixiyay Danab ay tahay in ay yihiin ciidan il-biriqsi walba, meel walba si fudud oo sahlan ku geli karaan, hawlgalkii loo dirayana si dhakhsa ah ku soo fullin kara.