Ummad kastaa waxay ku meel martaa ilaalinta dhaqankeeda,ku sugnaanta diinteeda suuban iyo ku sugnaanta hidenheeda, ka fogaanshaha dhaqamada soo haajira,

ummadeenu maanta waxay maraysaa meel aan laga soo waaqsan karay dadkaygiiyoow aynu baraagurugno oo aynu indha kala qaadno, qofkastow is waydii halka uu maraayo  miisanka dhaqankaagu, waxaan indha laga qarsan karayn dhaqankeenii oo laga haajiray, ummadeenii oo aad moodid in anay lahayn dhaqan iyo isir toona,  hadaba bal aan isku dayo in aan wax ka idhaahdo, arrimahan soo socda , dhalinyaro ka habawday dhaqankeedii, odayaal iyo siyaasiyiin uu ka  dhintay xishoodkii, oo ummadda ugu baaqaya qabyaalada, dumarkan shaqadoodii ka baalmaray ee siyasada iyo tv-da in ay iskugu jawaaban u haysta guul, kana tagay dhaqankoodii hal bacaad lagu lisayna ka yeelay  xishmadii, dharkoodii ka tageen, diintoodii, habalaheenii oo jaheeyihii ka lumay qawanaantiina xarago u qaatay, inaga oo hareerahooda ka buuxana, gaabiska xukumada iyo waxgaradka iyo tiifiiyadan xadhiga soo goostay oo habeen iyo maalin soo gudbinaaya ama soo xaraf raraaya dhaaqamo aynaan isir u lahay, qodobadaas ayaan wax ka odhan inta aan ku dhex  jiro faaladan dhinacyada badan taabanaysa.

 

Ummadakasta marka la fiirinaayo Aayaheeda mustaqbal waxaa laga dheehdaa habka ay u fakarayaa dhalinteedu ama ay ugu dhaqmaan dhaqankooda diintooda iyo isri koodaba , haddii la arko in ay ummadan dhalinteedu habowsan tahay waxaan markiiba soo booda in ay ummadaasi tirtirmidoonto oo dad kale dhulkaas ku beermi doonaan, dadka aduunka ku nooli waxa ay ka fakaryaan sidii ay dhaqankooda u gaadhsiin lahaayeen dhulka durugsan, juquraafi ahaan , haddii ilmahaagu dadkale uu ku xidhmo maaha qof adiga kula fakar ah , ma is wax kuula arkaya, isku dhibi inimaha haysato, isku sina uma fakaraysaan, adigu waxaad leedahay body ama hardware-ka laakiin wax uu ku shaqaynaayo ayaa ha software kaas oo ummad  kale  ku shubatay, meel fogaba ha ka doonin tusaalaha tirro in tee leeg oo caruur ah ayuu ajanabi wax-ku-baraa oo uu software uu leeyahay ku soo shubayaa, dadkeena tiro intee leeg ayaa dalal shesheeye caruurtooda kula maqan , dhaman dadkaasi beri ayey kugu soo noqonayaan iyaga oo mid kastaa fikir gooni ah sito oo ka kale la yaaban, mid kastaba lagu soo shubay dhaqan shisheeye, waan nasiib darro ummadeena haysata cidna ma fahansana ninkastaaba wax uu ku faamayaa caruur ayaa dabada ii joogta mana yaqaano wax loo sheego iyo dhaqankooda midna.  diiteena suubani waxay  ina faraysaa in aynu caruurteena daryeelo oo aynu ogaano sida ay dhaqamayaan , fakarkooda nololeed iyo cida ay la socdaan, system-ka ama habka ay wax u bartaan, sababta oo ah ubadkani waa kuwii beri hogaamin lahaa ummadooda,  hogaamiya beri meel kale kama yimaado waa barbaarata maanta, caruurtenii wayno dhayacnay oo wax aan shaqadeena ahayn ayeynu ku foofnay, siyaasad aynu shaadhka qabiil u galinay iyo mixnad ummadeed, dhamaan wixii ay diinteenu ina fartay dhinac ayeynu ka marnay in  yar oo ilaahay hanuuniyey muuyee.

Gumaysi ayaa dalkeena yimi muddo ayuu xukumayey dagaal ayeynu la galanay laakiin wuu ina khiyaameyey caruurteenii waagaas ayuu yidhi wax-baan barayaa oo uu ku shubay fakarkiisii markii uu arkay in aynu diidnay gumaysiga ayuu dabcay in aan lugta inagala bixin,qaar inaga jidh ahaan inoogu eeg maskax ahaana gumaysiihii la mid ah ayuu meesha inoo fadhiisiyey waxana uu inagu yimi xorbaad tihiin…. Adigu waxaan aaminsanahay weli xor ma nihin waxaa inoo taliya kuwii shaaha la soo cabay oo gumayste madow ah, dadkeenu waxay ahaayeen dad xaruur ah oo aan aqoon bilaayadan iyo qadhmuunka dalka ragaadiyey ee ay gadhwadeenka yihiin qabyaalada iyo musuqmaasuqa maanta lagu xaragoodo,

Qofkastaa wax uu ku shaqeeyaa hanaankii waxlagu baray amaba mabdi ii  wax loogu sheegay, waxaynu nidhaahnaa waxaanu nahay ummad 100% islaam ah taas gaalo raali kama aha waa wax ay duulimaadka ku yihiin, waxay laynoo soo wadaa dad inaga inagu ba-tirsada laakiin xanbaarsan diimo kale iyo dhaqano oo aynaan weligeen maqlin, mudadan dabe waxaa inagu soo batay gaalo leh waxbaanu qabanaynaa, qof nool ayaad tahay is waydii qofkan wax ku siinayaa muraad nooc ma ah ayuu wadaataa miyey suurta galtahay qof aan muraad lahayn ayaa xoolo bilaash ah ku siinaaya, muxuu uga jeedaa lacagtan million ta dollar ah ee uu talaaalka, biyaha, caafimaadka, waxbarashada ku bixinaayo, dee fakar …………. Ii sheeg ujeeda?. Muxuu u bixinayaa dee? .

Waa maxay sababtan uu ku leeyahay dumarkaaga so saar oo raga ha la qayliyaan, miyeynaan dad dhiig leh ahayn? Habaleenii ayaa suuq loo soo saarayaa oo aynaan ka jiidh naxay miyaanay   caarkeenii ahayn?………. Weliba gaal soo saarayaa…. hinaasihii miyaa laynaga tirtiray? Dadkan aan la hadlayaa miyaanay noolayn? Ii jawaaba

Waa yaab waa yaab waa yaab ……. Ma been baan sheegayaa hablaheenii iyo inamadeenii ayaa inta gawaadhi loo kireyey lagu yidhi ayda u baxa… miseynaa danba ka galayn, oo aabaheed ku leeyahay haayad ayey u shaqaysaa, nasiib darro waynaaa, gaalada lacagta ku siinaysaa muraadka ay kaa leeyihiin wuu cadyahay sida ay qoraxdaasi u cadahay waa duulimaad cad oo lagu hayo diintaada iyo dhaqankaagaba … fahan ama ha fahmin, ugu yeedh wax aad doonto, beri ayaad danbarsan. Waxan la yaabanahay dhalinteenan qalbiga laga qabsaday ee aynu leenahay waa jiil cusub, ninka nin aanu aqoon oo ay kala diin yihiin oo ay kala fakeryihiin oo aanu arag ku dayanaaya maalinba talaabada uu qaado la qaaday hadda gaalkaas ma yaqaano hadana wuu u hogaan sanhay maalinba sida uu u xirto ayuu la xiiranayaa miyaanay wax laga yakhyakhsoodo ahayn walalkayoow dhaqankaaga ku soo noqo oo ogow sharaf waxaad ku leedahay diintaada suuban iyo dhaqankaaga hooyo ku dayo rasuulkeenii subanaa (salalaahu calayhi wa salam) iyo halyeydaadii, tusaale ha kuu noqdaan khulafaa’u raashidiintii iyo asxaabtii rasuulka (salalaahu calayhi wa salam) ku dayo halyeygii diinta islamka muhaajid khaalid ibnu waliid  , qoraalkii ayaa igu adkaaday madaxa ayaa I xanuunay markii aan xasuustay dhalinyaro badan oo surwaalku ka dhacaayo… waa ummad qalaftay kuwa arrimahaas ku dhaqmaaya nasiib darro. Dadkaygiiyoow waad aragtaan halka wax maraayaa maxaad indha uga laabanaysaan. Kii aan dalkiisa dhaafin ayeynu arkaynaa ee maxaad u malaynaasaa ka lagu soo barbaarinaayo mabaadii aradan oo aynaan isir u lahayn, haddii aynaan arrintaas maskax aragti dheer ku fiirin beri aynu farta dhexda ka qaniini. Ma ihi qof doonaya in aan maskaxda idinka dila ee wax soo socda ayaa I gubaaya.

Intaas aan ku dhaafo baaraarujintii dhalinyarta, aan wax ka taabto odayaashan iyo siyaasiyiintan ay ka dhimatay xishoodkii ee ummadda ugu baaqaya qabyaalada, maanta waxaa arrin caadiya noqotay ninkii xildoonayaaba in uu saxaafada soo istaago oo uu dadka ugu baaqo qabayaalad iyo is nacayb , waxa uu ku fakarayaa sidii uu xil ugu heli lahaa cay iyo aflaago uu ugaysanaayo shaqsi kale, waar siyaasi bal is wayddii diinta islaamku halkay dhigay qofkii qof islama sumacadiisa meel kaga dhaca, miyaanad illahay hor tagay? , miyaad qof islaama hayn? Dadka aan isku diraysid ee aad cadawga iskaga dhigaysid miyaanay dad nool ahay oo ku fahmaaya, ilaahaga ka cabso, haddii aad ajande horumarineed haysid nidaam sharci ah ku soo gudbi, qabyaalad meel kuma gaadhaysid, ummadaas aad arkaysaa waxa hanta u leedahay waa nabadgalyada dhulkeeda taala, adigu nimcaad ku jirtaa ee bilaayo ah u yeedhin, islaam ayaad tahay iiman ayaad sheegaynaysaa ee illahaga ka cabso, walahay meelin aan reer behel waxba ku tarayn ayaa kaa horaysa, taas u sahay-qaado, dhaqankeenu muu aqoon bilaayo lagu baaqo ee dhaqanka meel ha kaga dhicin. Siyaasiyoow haddaad caruurtaadii passport u samaysay kuwan nabada ayaa passport u ah, dhaqankooda oo loo ilaaliyo ayaas passport u ah, haddii aanad ka tanaasulin aduunkana waa lagu xisaabi aakhirana illahay ayaa kugu xisaabin. 

Diinteenu waa dhaqankeena, diinteenu meel adag ayey dhigtay masuqmaasuqa kuwa xilka haya waxaan leeyahay ummada xoolaheeda ka fogaada haddii aad is tidhaadid cid kuma aragto ee ka buuxso illahay ayaa ku arka, ifkana nolol diiq ah ayaad ku noolaan aakhirana warkeeda daa.. imisa ayaa xoolo ummadeed boobay maanta maxay ka hayaan? is waydii,…. Naftaad waydii . maye kuwii shalay boobay xoolaha ummada maanta shaadh madoobaad ayey suuqa la fadhiyaan boqol shilling kama hayaan Aakhirana waysugaysaaa, kuwaano qaado saaxiibadaa ogaw in aad halkaas maraysid.

Su,aal………..  tolow miyeynaan helay muwaadin dalkiisa dhawra? Maalinkasta ma waxaynu ku jiraynaa boob? Inaga ayaa u sabab ah waayo ninkii muwaadinimo ka muuqano inagaa cayna oo nidhaahna waa doqon waxba ma cuno ee nin dadka wax la booba inoo doona.

 

Ka rog oo hadana saar, midba mid ayey ka  sii darantahay waxaan la yaabay ummadan dumarkeedii saxaafada iskugu diraaysa ee ku leh iskugu jawaaba tiifiiyada, waar ragii maye, ma halkaas ayeynu ku danbaynay diinteenii meeday? Dumarkeenii waxay marayaan in ay xeerin waayaan diintoodii iyo dhaqankoodiiba oo ay cay saxaafada isku mariyaan oo ay is falagaadeeyaan, diinteenu halkay sheegtay ayeynu ku sugonaa, rasuulku (salalaahu calayhi wa salam) wax uu yidhi "wax hoogay duul ama qoom ay dumar u taliyaan) bal maanta fiiri waayaha jira, waar ma dhaqankale ayeynu qaadanay, anigu jawaabtaas ma hayo, ee jawaabta ummada ayaan ka sugayaa…. Ummada kasta dhaqankeeda iyo diinteeda waxaa laga dheehdaa hab-u-dhaqanka dumarkeeda, waa halka laga soo galay ummadeena maanta gaalo waxay ku dadaalaysaa sidii ay dumarkeena dabada ugu soo daari laheen ee diin iyo dhaqanba inooga dili lahaayeen.

Ummadi waxay ka dhisantaa waa guriga, gurigiina waxaa dhisa waa haween, marka aynu guryaha dumarkeenii oo laga soo saaro ee aynu dawano miyeynaan inagu u horseedi duminta ummadeena iyo dhaqankeenaba maanta taas ayaa dalkeena taala, cidna uma maqna ceelana uma qodna,

Dumarow halkaad maryasan kuma gaadhaysaan meel , dhaqan iyo diinba waad ka talaabteen, saxaafada in aad isku jawaabtaana idinka ayey qiimo dhac idinku tahay, dhamaantii waxaad tihiin walalahay waan idin digayaa ee ku soo laabta diintiina iyo dhaqankiina, dumar ahaan ummada waxaad u haysaan ama ugu jirtaa halbawle ama wadne, ka warama dal laga qabsaday caasimadii (xaruntii guud) ma yahay qaran shaqayn kara, ummada halkaas ayaad ugu jirtaaan, waxaad tihiin warshadii ugu qaalisanayd aduunka, illaahii sharaftaas ini siyey ka cabsada oo gurihiina ku noqda waa iga talo aduunka tolo ayaa ugu qaalisan, waa haddii aad doonaysaan badhaadhaha If iyo Aakhiraba.

Waxaan waano walaltinimo u soo jeedinyaaa habalaheena, habalow xarago kuma jiro isqaawin,quruxdu maaha in aad diintada ka tagtid oo aad baal martid dhaqankaaga, habalow dhaqankiina iyo diintiina u laabta oo ogaada dhaqankale in aanay sharafi ku jirin.

 

Gun iyo Gunaanad,waxaan halkan  Baaq iyo qaylo-dhaan dheer uga dirayaa dhamaan wax-garadka ummadan oo ay ka mid yihiin… madaxda dowlada, culuma awdiinta, waxgaradaka, siyaasiyiita maskaxda fayoow, cuqaasha, waalidiita, macalimiita, dhamaantii waajib ayaa idin saaran maalinta qiyaame ayaa laydi waydiinayaa dadka aad masuulka ka tihiin, waad ogtihiin inuu jiilkii soo kacayey iyo haweenkeeniiba baal mareen diinteenii suubanayd iyo dhaqankeeniiba, adeerayaal fadhiga ka kaca oo ummada u gargaara meel aan lagarayn ayeynu ku socnaa idinka ayaa u ah indhihii ummadan  haddii kale ummadani way dabargo i, oo ummado kale ayaa la wareegi dalkan iyo dadkanba.

Waxaan ku soo Afmeerayaa maansadii dhaqanka ee uu lahaa Abwaan   Xasan Ganay

Dhabba waliba ceelkeed

Ummad waliba dhaqankeed

Dhalashana tixraaceed

Dhegtu sheeko doontaye

Dhar maxaan lahaan jiray

Maxaan xoolo dhaqan jiray

Maalintay dhannaantahay

Dhulka yaa u halgami jiray

Geesiga u dhiidhiyey

Yaa dhiiga kicin jiray

Dhinte yaa xogtiisa og

Taariikhda yaa dhiga

Dhidibkeedu waa kuma

Dhug u yeesha maansada

Hiddihiina dhaabane

Murtidiina dhuuxa ah

Suugaanta dhumucda leh

Hibadiina dhaladka ah

Dhaxalkiina weeyee

Dhawrta idinkaa lee

 

 

Thanks

BY ENG: MOHAMED ABDIRAHMAN ABDILAHI

(MOHAMED CADDE)

Hargiesa- Somaliland

mohammedcadde100@gmail.com