Marka aynu eegno soomaalida iyo kaalinta uu dhaqanka ugaga jiro, waxa aynu odhan karnaa waa laf dhabarta afkeenna hooyo. Eray bixino badan oo suugaanta ku maldahan ayaa ka soo jeeda geela. Erayadan hoos ku qorani waa kuwo aan ka soo koobay eray bixinaha xaaladaha iyo noocyada geela.

1. Geel: Xoolaha la dhaqdo midka ugu weyn, wuxuu leeyahay hal ama labo kurus, addimo dhaadheer, cago balballaaran; gaal.

2. Hal: waa dheddiga geela.

3. Eeri-dhaban: – Geel dhashii laga reebay, sida marka ceelka loo aroorinayo oo kale.Marka uu geelu xaaladdan joogo aad ayuu u ololaa, waxa uu aad ugu damqada ilmahaas laga reebay. Suugaanta waxa loo adeegsada jacaylka. Marka la doonayo in la tilmaamo sida qof kale oo ka tegay uu tebay, ayaa uu abwaanku adeegsadaa; ka reeb;kareeb.

4. Qaydin-hays: Nin meesi xoolaad si joogto u ilaaliya oo aan ka harin.

5. Waryahaad: Afarta nooc ee xoolaha la dhaqdo ah, geela, lo’da, ariga iyo gammaanka; meesi.

6. Xoola-gooyo (-ooyay, -oysay): qof cayroobay xoolo ku kaalin.

7. Xoolo-hunnay: Qof xoolaha marka uu raaco daayaca.

8. Xoolo-ogaal: Qof ilaalinta xoolaha aad ugu feejigan; xoolo-ogaal.

9. Matatari: (-iyay, -isay) 1. Xoolo muquuno ah cid siin.

10. Guumisl (-syo, m.dh) Rati qaalin ugubi ku curatay. ld guubis.

11. Maydhaan: Xoolo la xaday oo xoolo kale lagu lagu badasho si loogu raadgado.

12. Muquuno (-ooyin, m.l) Xoolo aan qiimo lahayn oo cid deeq ahaan loo siiyo.

13. Ciyi: Waqti jiilaal ah, reero shiraystay, hilibka ay siiyaan cid aan wax qalin.

14. Shiro/shiraysi: Qalashada neef xoolo ah la qasho waqti abaar ah.

15. Tabaadi: Neef buuran, cayilan, shilis.

16. Tiig: socod geelu uu meel dheer ugu daaq tago.

17. Gelmidhabo (-btay, -batay): Gelmi saynta isaga cayrin (xoolo); Takardhabasho, kelmidhabo/Gelmihaadis.

18. Geel-Maqaar-saar:-hal neefkii ka dhintay ka dib nirig kale maqaarkii loogu tolay, si ay u ogolaato una godlato.

19. U Maris: hashu marka ay dhasho haddii aan la rabin in ilmaha lagu koriyo ama uu iskiiba uga dhinto ilmahu, waxa xabka loo mariyaa neef kale si ay u mooddo keedii.

20. Naaqo:-hal yaraysa caanaha.

21. Tolis/tolay: waa marka hasha dhashay lagu qasbo neef kale in ay ogolaato.

22. Dhaqayo:-hal sii gudhaysa.

23. Gaan: hal aan irmaanayn calooshana aan waxba ku sidin.

24. Galoof: hal aan irmaanayn, uurmadhan, horweyn, tebis.

25. Gaane: waa Geela dheddig ee aan caloosha ilmaha ku sidin

26. Horweyn: Geel guran oo badan oo aan reerka la joogin ee meel kale lagu hayo. 2. Geel badan.

27. Xer: waa geel aan joogin goobta reerku yaal ee dibad ku maqan.

28. Geel-guri: waa halaha irmaan ee guriga lagu reebo.

29. Dhaaqo:-hal uu neef waliba iska jaqo. Xoolaha kale waxa la yidhaahdaa "Hebed”.

30. Sidig:(-dko) Laba halaad oo hal ilmo ah ku wada godlada.

31. Sidig f.g1 (-dkay, -digtay; -dki) Hal geel ah ilmo aysan dhalin oggolaysiin. /gayax.

32. Sidig:– nirig laba halaad wada jaqda.Waxa kale oo sidig ay noqon kartaa hashan neefka kale lagu sidkay.

33. Abasax:-hasha awrka ogol ee aan cabaadin marka uu saaran yahay.

34. Abeer:-hal aan weli rimin, ama ma dhalaysba ah ama hal aan weli curan. Neef dhaddig oo aad u shilis; gool. ld ameer;galgaal.

35. Baatir: (-rro, m.dh) Qaalin geel ah oo aan rimin waqtigii ay rimi lahayd.

36. Qallax:-hal dhashay oo ilmaheedii diidday kadibna xoog lagu ogolaysiinaayo.

37. Qallax: waa laba qori oo hasha dabada lagaga xidho si aanay saxaradu uga iman loona ogolaysiiyo neefka.

38. Toorin: Waa qori xadhko wata oo sanka lagaga adkeeyo hasha marka la rabo in lagu qasbo neef kale ama haraga neefkii ka dhintay si loo oggolaysiiyo.

39. Ramad:-Geel markaa dhalay oo irmaan.

40. Haleelo: geel markaas dhalay.

41. Rimmay: waa halaha dhalaya.

42. Olol: Cida geela marka uu ubadkiisa waayo.

43. xeraad: Geel loo xerageeyey meel reerka ka fog.

44. Kaddaan: Takar.

45. Malanda: Gaaridda uu gaaro awr baarqab ahi heerka ugu sarreeya qooqa.

46. Duq: waa hal gabowday.

47. Bąlow: Cod dheer oo lo’da, geela, dadka iwm sameeyaan marka ay la kulmaan dareen ay dhibsanayaan. 2. ld balwid.

48. Awlee/awleyn: (-leeyay, -leysay) Geel badan si wadajir ah u ololid.

49. Uugaami: (-iyay, -isay) Geel in uu uugaan sameeyo ku kallifid./buuq.

50. Uugo: (-ooyin, m.l) Dhawaaq wiilka geela jiraa sameeyo markuu rabo inuu isu ururiyo. ld uujo.

51. Foori: cod gaar ah oo geeljiruhu sameeyo isaga oo adeegsanaya dibnaha, carrabka iyo faraha.

52. Dunuunuc/Yuus: codka ay bixiyaan nirgaha yaryar.

53. Maal: waa hal ama ka badan oo irmaan oo la siiyo qof aan geel irmaan haysan ama uu ka maqan yahay.

54. Gurgurshaa: awrka hayin ee biye ma daadshaha ah ee la rarto.

55. Hayin: waa gurgurshaa uun/raray/surad/biyo-ma daadshe.

56. Dhaylo: Xoolaha ama ugaarta yaryar hilibkooda jilicsan oo aan weli adkaan.

57. Qaan: Geela yaryar ee aan weli curan ama aan raridda gaadhin.

58. Gorof iyo Hadhuub: weel lagu maalo Geela.

59. Garmaal: geel la dhaqayo caano dartiis.

60. Tooja: hasha orodda marka la lisayo.

61. Tood: Neef irmaan oo aan la maali karin; toojo.

62. Jidir / dawaad/duwaad: Madow khad u eg oo awrtu qadaadka ku yeelato marka ay qooqdo.

63. Gibil: Saan korka laga saaro awrka marka rarka loo dhammeeyo; lammo.

64. Sibir: Lugta dambe ee geela boqonteeda. 2. Maraqsaarta geela.

65. Ayro: Hal adkaysi badan oo cad iyo caano dheeraad ah leh.

66. Gaadh-hays: Khidmad laga siiyo geel la iibiyay qof la socda.

67. Dhaabboo/dhibboo: qof Geela ku raaca lacag.

68. Igadh:-hal uu neefkii ka dhintay. Waa la maalaa iyada oo ku godlata salaaxid ama maqaar.

69. Geel-jire: qofka Geela raaca oo aan badanka wax lacag ah ku raacin.

70. Gibil-xeer: Xarig aad u dheer la isticmaalo in geel korkiis rar oo dhan ku xirayo.

71. Gog/gogga: Dheegga geela saantiisa.

72. Gojoxo: Hilibka saaran shafka geela. / Gojaxo.

73. Golos: neef geel ah oo cadho korkiisa ku dhan tahay.

74. Gommod /gondo: Cagta geela; cagaf/

75. Gooh: Nooc ka mid ah ololka geela. Catow.

76. Goojo: Kor u qaaddidda saynta uu kor u qaado dheddig geel oo rimman/goojin.

77. Goojo-beeno: hal goojisa iyada oo aan rimanayn.

78. Gorof-leged : Lugta dambe ee geela meesha maqaarka adag leh oo marka uu fadhiyo dhulka ku hayo.

79. Guggundhaw: Koor hal carrab leh oo jalaqda ka weyn boodaantana ka yar oo geela loo xiro.

80. Gulaal: (-aalay, -aashay) Qodax, nabar iwm neef geel ah addin ka iimayn.

81. Shalfo: Nabar ku samaysma tagoogta geela afkeeda kore marka shafku xoqo.

82. Guube: Xuub weyn xab ka buuxo oo ka soo horreeya ilmaha dhalashadiisa (geel).gube.

83. Guuxaweyn: Qoorta geela inteeda hoose.

84. Haaneed: Dhinaca bidix ee naasaha Geela, in laga istaago dhinaca midig marka la lisayo.

85. Faarumeeg2 (-meeyay, -maysay)U f.: hal la maalayo haaneedin. Tus. "Hashii baa Cali faarumeeyey”.

86. Miskeed: waa marka hasha laga maro dhinaca midigta.

87. Darandoori: waa marka laba qof wada lisayaan hasha.

88. Xageysi: waa marka qof keli ahi lisayo hasha.

89. Habeed: Raadka kaadida geelu lugihiisa dambe ku reebto.

90. Hal: Neef geel dhedig ah oo curtay.

91. Haljalaflaysi: Neef waddo ku socda siiba geela geedaha jidka dhinacyadiisa ku yaal hadba laan ka goosasho. ld haljaflayso.

92. Haruubgaal: Haruub weyn oo geela lagu liso / gaawe/ gorof/ Doobi/toobke.

93. Doobi: Weel af ballaaran, dabool lahayn, la tolay ama la qoray oo geela lagu maalo.

94. Bire: (-rayaal, m.l/dh) Weel qori ka samaysan leh af ballaaransidde la qabsado oo geela lagu maalo, gaawe, toobke. ld bure.

95. Hawaar: Si bahardaad ah oo geelu u fariisto/hawaarid/ barraaqid.

96. Hays: Meel godan oo kuruska iyo misigta geela u dhexeysa. Ama waxa loo adeegsadaa janjeedhsanka.

97. Honono: Marka geelu xilligii uu dhali lahaa muddo yar ka hor dhalo; horaadis.

98. Hǫor: Nooc geela ka mid ah, caano badan, adkaysi yar, dhogor yar, bar gaaban.

99. Qolti:Hal caano badan leh (geel).

100. Gabno: – Hal yareysa; badho; baaqimo. Sidii uu lahaa abwaan Cismaan Indhoole alle ha u naxariistee.

"Gabno waxay is mooddaa inay, geel u badisaa”

– Cismaan Indhoole

WQ: Qoraa Jamaal Abdirahman Bullaale

jbullaale@gmail.com

Burco, Somaliland